Historialariak

Huxley Barkham, Selma

1964an, 37 urterekin, alargun geratu zen Huxley, hamar urtetik beherako lau umerekin. Gune Historiko Nazionaletan lan egin zuen, historialari gisa, hainbat proiektutan (Louisbourg zaharberritzea, Kanadako Atlantikoko kostaldean dagoen Cabo Breton uhartean XVIII. mendeko gotorleku eta arrantza-portu komertzial frantziarra). Eskualde horretara, bereziki Euskal Herritik, egindako Europako arrantza-bidaiei buruzko interesak Mexikora eraman zuen. XVI. eta XVII. mendeetan Kanadara egindako euskal espedizioak Frantziako eta Espainiako artxiboetan ikertzeko asmoa zuen. Horretarako espainiera ikasi behar zuen. Hala, 1969an Mexikora joan zen, eta handik Bilbora, 1972an.

Ia baliabiderik eta laguntzarik gabe, artxiboetan hasi zituen ikerketak, Deustuko Unibertsitatean paleografian trebatzeaz gain. Bere lehen aurkikuntza garrantzitsuak artxiboetan egin zituen eta, horiei esker, 1973an Kanadako Artxibo Publikoekin kontratu bat negoziatzea lortu zuen, Kanadarentzat interesgarriak ziren dokumentuak Espainian aurkitzeko. Urte horretan bertan, Oñatira joan zen bizitzera, eta bertan 20 urtez bizi izan zen. Han, Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoko dokumentazioa eskuratu ahal izan zuen.

Ternuan eta Labradorren XVI. eta XVII. mendeetan euskaldunek izandako presentziari buruzko ikerketak egin zituen urte askoan. 1977ko udan, ikertzaile britainiarrak esplorazio arkeologikoko espedizio bat antolatu zuen Labrador hegoaldera, bai baitzekien, aurkitutako dokumentazioagatik, portu horietan euskal baleontziaren aztarnak egon behar zirela, lehorrean zein ur azpian. Harekin batera bidaiatu zuen, besteak beste, Ternuako Memorial Unibertsitateko James Tuck arkeologoak. Kostaldean zehar hainbat portu esploratu zituzten eta euskal baleazaleen aztarnak aurkitu zituzten, Red Bay barne.

Aurkitutako eskuizkribuen artean, batzuek XVI. mendeko euskal balea-ontzien hondoratzea aipatzen zuten Badia Handiko portuetan. Ikertzaileak Labradorko kostaldean identifikatu zituen bere izenak:

  1. Bata Pasaiakoa (1563), Los Hornosen (Pinware Bay).
  2. Mutrikuko Madalena (1565).
  3. La Maria de Donostia (1572), Chateau Bay / Henley Harbour.
  4. San Juan (1565) eta Madeleine (1574) ontziak Buttesen (Red Bay).

Huxleyk aurkitutako euskal itsas ekonomiako hainbat sektoreri buruzko milaka eskuizkribuen artean aurkitutako hiru dokumentu gogoangarri ere badira: txalupa salmenta bat (1572) eta bi testamentu (1577 eta 1584).

Huxleyk bere ikasketa historikoekin jarraitu zuen, Tuck eta Grenierrek Red Bayn zuzendutako lehorreko eta urpeko indusketak jarraitzen zituzten bitartean. 1979an Kanadako Gune Historiko Nazional izendatu zuten, eta 2013an Unescok Gizateriaren Ondare Historiko.