Arkitektura

Hilerriak. Arkitektura

Baina XVIII. mendearen amaieran egoera guztiz aldatuko da. Biztanleriaren hazkundearen ondorioz elizak eta bere inguruko lorategiak txikiak geldituko dira lurperatu beharreko gorputza guztiak bertan jasotzeko. Gainera hirien ugaritzearekin eta hainbat gaixotasunen agerpenarekin batera, ehorzketen inguruko aurreko eredua zalantzan jarriko da. Azken finean, neurri higienistak hartzeko erabakiaren aldeko joera nagusitzen da. Aldaketa horren oinarrian bizitzarekiko eta gizartearekiko ikuspegi eta mentalitate aldaketa ere aurkituko dugu, aurrera begira ilustrazioa eta ondoren liberalismoa ekarriko dituelarik. Horren ondorioz, XVIII. mendearen seigarren hamarkadatik aurrera elizetan lurperatzeak burutzea debekatu egingo da. Neurri horrek aurkari asko aurkituko ditu bai elizgizonen artean baita gizartearen gehiengoan ere -berpizkuntzaren sinesmena oraindik oso zabalduta eta errotuta baitzegoen-. Baina poliki eta pixkanaka zabaltzen joango da eta onartua izango da, batez ere hirietan, bertan arazoa larriagoa baitzen. Horrela, adibide gisa, Parisen 1769an debekatu zen lurperatzeak elizetan egitea eta 1804ean lehen hilerri garrantzitsua aurkituko dugu, Père-Lachaise izenekoa, Alexandre-Théodore Brongniart arkitektoak eginikoa. Horrek, XX. mendearen hasieran hilerrien bigarren eredu orokorra eta ohikoa zehaztu du, lorategi eredua alegia. Bertan paisaia errespetatu egiten zen eta hilobiak eta lurperatzeak paisaian zehar sakabanatzen dira itxurazko askatasunez.

Hala ere, Aro Garaikidearen lehen garai honetan egiten diren hilerri gehienak ez dira eredu horren arabera gauzatuko. Aitzitik, beste eredu arruntagoari helduko diote, aipatu dugun bezala, honen arabera hilerria eremu itxia balitz bezala antolatzen da, harresi batez inguratuta. Horren ondorioz, bizirik dauden gizasemeen hiritik at geratuko dira, herri eta hirien kanpoaldean kokatuko baitira. Hilerri itxi hauek normalean sarrera nagusia izaten dute, eta barruan atari zutabedun baten azpian nitxoak, panteoiak eta lurperatze arruntetarako lekuak antolatuta aipatutako antolamendu ortogonalari jarraituz. Lehen hilerri horiek XVIII. mendearen amaieran eraiki ziren, baina bereziki XIX. mendearen lehen hamarkadetan izango dute hedapen handiagoa. Neoklasizismoaren eraginpean gauzatuko dira eta egia esan estilo hori primeran egokituko da tipologi honen asmoetara. Arkitektura klasikoan oinarrituta dago eta hizkuntza honen irakurketa soila, sinplea eta xumea planteatzen du.