Udalak

Gernika-Lumo

Gernikako zuhaitza, guztien onura eta etekinerako erabakiak hartu eta eztabaidatzeko euskal lurralde bakoitzeko ordezkariak bere itzalpean biltze ziren zuhaitz santuetariko bat da. Zuhaitzok, Arixo deo, "Jainko Haritza"; Artetxe deo, "Jainko Artea", Fago deo, "Jainko Pagoa" bezalako akitaniar hilobietan agertzen diren jainkotasunak ordezkatzen zituzten beste arinagoko batzuetan dute euren jatorria. Gernikako Zuhaitza, Kurtziakoa, Sobrarbekoa, Aretxabalagaiñeko, Abellanedakoa, Gerediagakoa, etab. foru-zuhaitza da, santua. Historikoki Bizkaiko zuhaitza da, harik eta bizkaitar lurraldearen batasunera arte Enkarterri eta Durangaldea salbuetsita, bizkaitar guztien zuhaitza izatera iritsia eta aro modernoetan euskal askatasunaren ikurrik gorena. Gernika-Lumoko lurralde eremuan kokatzen da, Busturiako Merindadeko Batzarrak eta Bizkaiko Batzar Nagusiak batzartzen ziren tokian .

Bizkaiko Foruak zuhaitzari buruzko aipamena egitean "lugar donde era costumbre antiquísima hacer Junta" zela dio. Betidaniko askatasunaren ikurra den zuhaitza izatearren, ezin zitekeen bizkaitarrik atxilotu arinago bere aurrera eraman gabe, 1570ean, foru-xedapen hau behin bete ez egitetik eratorri izatearren gogorarazi zen bezala. 1811. urtean haritz zaharra bere kimu batek ordezkatua izan zen baina 1892an betiko lehortu zen, bere enbor lehortua 1897an egindako kutxa baten gordea izanez. Gau egun Batzar Nagusien aurrean dagoena Nemesio Urkixo Jaunak landatu zuen 1860an eta haren oinordekoa da. 1979ko otsailaren 2an Gernikako zuhaitz berria landatu zen, dagokionean, oraingoa ordezkatu dezan. Erdi Aroan harrizko jesarleku landugabe bat zeukan eta 1665ean zazpi harrizko aulkigatik ordezkatua izan zen, eta euretariko bat korrejidoreena zen, bi aulki ahaldun nagusienak, beste bi Anaidiko Alkateenak, bat prestamero Nagusiarena eta azkena errege-diruzainarena. XVIII. mendean korrejidoreak eta ahaldunak bakarrik betetzen zituzten. Osagarriok kendu egin ziren 1828an Batzar Nagusien etxe berria eraikitzerakoan. Gernikako Zuhaitzaren ospea euskal mugetatik haratago heldu zen, Tirso de Molina olerkari gaztelar klasikoaren gorazarre sentiberatsua jasotzera arte, alegia.

"El Arbol de Guernica ha conservado
La antigüedad que ilustra a sus mayores
Sin que tiranos lo hayan deshojado
Ni haga sombra a confesos ni a traidores."

Euskaldunen artean, Iparragirrek euskal foruen ikur bilakatu zuen "Gernikako arbola" kanta Euskal Herria osoan. Honen lehendabiziko bertsoak guztiz ezagunak dira:

"Gernika-ko arbola
da bedeinkatuba
euskaldunen artian
guztiz maitatuba;
eman ta zabalzazu
munduban frutuba,
adoratzen zaitugu
arbola santuba."

"El árbol de Gernika
es bendito
entre los vascos
muy amado.
Da y esparce
tu fruto por el mundo
te adoramos
árbol santo".

William Wordsworth (1770-1850) olerkari ingeles ospetsuak 1810 soneto bat sortu zuen Napoleonen aurkako euskaldunen gogoa bizkortze asmoz.

Barkatu eragozpenak. Euskarazko bertsioa prestatzen ari gara.

Barkatu eragozpenak. Euskarazko bertsioa prestatzen ari gara.