Olerkariak

Basterra y Zabala, Ramón de

Basterraren gorabeherei erreferentzia eginez, Jose Maria Salaverria idazleak Bilbo hiriari "adimen eder erabili gabeen hilerria" izatea leporatu zion (1930). Egia da gizon bat hain gazte hiltzean adimena alferrik galtzen dela, baina Basterra garaiko Europako ideien bideari adi-adi jarraitu zien intelektuala izan zen. Egia da, halaber, egileak ez zuela garaiko gizartean inolako oihartzunik izan, baina Basterrak eragin handia izan zuen Bilboko intelektualen taldean. Basterra Alemaniara joaten zen eta itzultzerakoan batzarkideei pentsamenduaren nondik norakoak azaltzen zizkien. Zuazagoitia lagunak Alemaniatik itzultzean bizitako une horiek gogoratzen zituen, "Goetheren ikasle baten zurruntasunarekin, Artxandaren aterpean Weimar txiki bat girotzearekin amestuz". Baina Bilbok ez zituen elite intelektualaren errepublika sortzeko baldintzak betetzen, Basterrak berak ere azaldu zuen moduan, malenkoniaz, Los Navíos de la Ilustración saiakeran (1925). Obra horretan (Basterraren obra handienetako bat, Caracasen argitaratutakoa), Muniberen proposamenez Enciclopedia-ren pentsamendu librearen loratzeak EAEn izan zuen eraginaren aldarrikapen argia egin zuen. "Weimar-en (zihoen Basterrak) eman zen XVIII. mendeko Ilustrazioko ideala modu argienean, toki erdi hirikoa, erdi landatarra zen", eta gaineratu zuen: "Pirinio espainiarrak Weimar propioa izan zuen Azkoitiko hiribilduan".

Erromako kulturaren aldeko joeraz gain, Basterra Spinozaren ideien hedatzailea eta interpretea ere izan zen. Besteak beste, Juan Ramon Jimenezen testigantzak (1935) islatzen du hori, eta euskal idazleak filosofiaren ezagutza kritikoa zuela nabarmendu zuen:

"1913an, biok ikasleen egoitzan bizi ginela (Madrilen), Ramon de Basterrak Spinozaren Ética liburua utzi zidan, eta bere oharrak ere bazituen, izpiekin, ezpatekin, geziekin eta lerroekin. Liburuak, halo dinamiko harekin, goizeko ipar eguzkia zirudien. Ramon de Basterrak bazuen ekialdeko botere altua, goizeko eguzkikoak bezalakoa. Halaber, beti gehiegizkoa eta sekretua ere bazen. Berarekin ezinezkoa zen. Bera da nire lagun onena, eta memoriaren goraipamen politena."

(Itzulpen moldatua gazteleratik).

Testigantza honek islatzen du Basterrak zekien guztia; nahiz eta idazleak osatutako olerkia, formalki, beti eredu klasikoa imitatzen saiatu, esaterako Quevedo maisuarenaren parekoa, abangoardien bideei ere erreparatu zien, beste lan batzuek erakusten duten bezala, esaterako Pyrenaica obrak. Idazlumaz idatzitako obra da, estetika oso orijinalekoa, baina edukia, obra gehienetan bezala, espiritua amets tontorretara igotzeko nolabaiteko etengabeko aspirazio neorromantikoa da.