Udalak

Bilbo. XIX. mendeko hirigintza XXI. mendearen hasieran

Bigarren proiektua 1900 urte inguruan prest zegoen. Baina ikusita, Udalak 1898ko mugetara itzultzea erabaki zuen. Planetan sartutakoek gehiegizko lehiakiderik nahi ez zuten presioagatik edo Udalak bere urbanizatzeko ahalmena  gehiegi sakabanatu nahi izan ez zuelako; kontua da mugarik laburrenak arrakasta izan zuela. Baina  Obras Públicasen (“Herri Lanen”) irizpenak, Madrildik plan guztiak kontrolatzen zituenak, ekimena baliogabetu zuen. Batetik, mugarik zabalenak finkatzeko agindu zuen, eta, bestetik, lehiaketa publiko bat egin behar zela legezkoa izan zedin. Horrela, Epalzaren bi planak ez ziren paperetik pasatu. Hala ere, Epalzak datu garrantzitsua eman zuen. 1897an, biztanleria Alzolak 1924rako kalkulatu zituen 74.000 bizilagunenganaino iritsi zen,  zabalgunea erdira ere iritsi ez zen bitartean.

Plan berriak 76 hektareako azalera okupatuko zuen, eta, Alzolaren planak zituen 158ei gehituta,  guztira 234 hektareakoa zen, Amado de Lázarok kalkulatutakotik oso gertu. 1903an lehiaketarako deia egin zen. Pedro Guimonek eta Ricardo Bstidak osatutako taldeak  eta Federico Ugaldek elkarri aurre egin zioten. Bi planak erabat desberdinak ziren planteamenduetatik. Ugaldek etxe-sail itxian jartzen zuen arreta eta bere proiektua diseinatzen zuen aprobetxamenduaren definizio xehatutik abiatuta, puntu horretan ahalik eta etekin handiena ateratzen saiatuz. Guimon eta Bastida zirkulazio-eskema ona ezartzeko beharretik abiatu ziren, eta etxe-sailen forma lurraren irregulartasunetara egokitu beharra zegoen, bilbe erradialen bidez. Ondorioz, eraikigarritasuna mugatu egiten zen eta hirigintzako aprobetxamendua txikiagoa zen. Lehiaketako epaimahaiak saria Guimon eta Bastidari eman bazien ere, Udalbatzak erabakia aldatu eta Ugaldeko planarekin geratu zen. Baina Bastidak frogatuta zuen, ia Arkitektura Eskolatik atera berria zela, Alemaniako hirigintzaren zirkulazio-teoriak ezagutzen zituela, eta nagusi zen zabalgunearen ideiatik ateratzen saiatzen zela; ideia hori merkatuaren erregulazio huts bihurtu baitzen, eta ez zituen hiria horrela eraikitzeak sortuko zituen arazoak kontuan hartzen.

Ugalderen plana indarrean sartu zen, baina ez zuen eraikuntza motelaren arazoa konpondu. 1920ko hamarkadan, zabaltze-lehiaketa egin eta ia hogei urtera, eraikitakoa Eliptika plazaraino bakarrik iristea lortu zuen. 1876ko Planaren bigarren erdia eta 1904ko azalera osoa, Ugalderen ardurapean, zelai eta baratzez josia zegoen. Beste behin ere, eskaintzan lurzoru-poltsa handi bat sartzeak ez zuen zabalgunearen eraikuntza bizkortu, ezta lurzoruaren prezioa jaitsi ere. Hala ere, Bilbon inoiz baino intentsitate handiagoa zuen udalerria zabaltzeko eta itsasadarrean zehar urbanizaziorako lurzorua arautzen jarraitzeko beharrari buruzko eztabaidak. San Antondik Abrara doan Bilbo eskualdea aukera politikoa zen hiriburuaren eta inguruko elizateen arteko borrokarako. Errepublikanoek eta sozialistek anexio-politika bilatzen bazuten, nazionalistek eta haien ingurukoek lehentasuna ematen zioten elizateen independentzia juridikoari eta nortasuna zaintzeari. Bi taldeek hausnarketa eskualde mailan egiteko beharra zuten. Hori zela eta, etorkizuneko Bilbok itsasadarrean zehar zabaldu eta hau elementu egituratzaile gisa aprobetxatu behar zuen. Baina ez litzateke gauza bera izango anexioen metodoarekin eta udalerri independenteen mankomunitate baten eraketarekin.

Testuinguru horretan, Foru Aldundiak, anexioen aurka zegoenak, Ricardo Bastidari "Bilboko eta inguruko herrien arteko loturen plana" eskatu zion. Bastida udal arkitektoa zen Eraikuntza Zibilen atalean, baina hirigintzaren arloan ospe handia lortu zuen. Gainera, berari bost anexioa edo mankomunitatea erabiltzeak, eta horrek aholkulari baliagarria bihurtzen zuen bi taldeentzat. Bere Plan de Enlaces (“Loturen Plana”) Plan Comarcal (“Eskualde Planaren”)  baten forma ezkutua zen.

Foru Aldundiak errepideen arloan zituen eskumenetan oinarrituta, eta etorkizunean hirigintza-garapen jasangarria eta gobernagarria ahalbidetuko zuen zirkulazio-egitura bat definitzea funtsezkoa zela oinarritzat hartuta, jurisdikzioen eztabaida gaindi zitekeen. Baina dena ez zen errepide-plan batean geratzen. Bastidak dokumentu grafiko batean, lehen aldiz, erabilerak aldeka banatzen zituen. Hau da, eremu egokiagoak bereizten zituen industriarako, bizitegirako edo aisialdirako. Jakina, une hartan indarrean zegoen antolamendu juridikoak, 1892ko Zabalguneko Lege Bereziak, ez zuen zonifikatzeko aukerarik ematen, jabe bati erabilera jakin bat ezartzeak jabetza-eskubidearen edukia murriztea esan nahi baitzuen. Legez ezin ziren erabilerak plan batean definitu. Non eraikiko zen eta non ez esan zitekeen. Baina, hortik aurrera, lurzoru horren jabea kontuan hartu gabe  han zer eraikiko zen, etxebizitzak edo industria-nabeak edo parkeak, erabakitzea beste kontu bat zen. Hemeretzigarren mendeko jabetza liberal eskubideak indar gehiegi zuen murrizketak onartzeko.

Bastidak bazekien, batez ere 1921eko Londresko Hirigintza Kongresura joan ondoren, hirigintza-lege berri bat aldarrikatzen ez zen bitartean, ezarritako zonifikazioa alferrikoa izango zela. Hala ere, bere ideia bikaina zen. Hirigintza-plan bat estaltzeko, bai Foru Aldundiak errepideen arloan zuen eskumenean oinarritzen jakiteak, bai eskualde-ikuspegiaren argitasunak, bai proposatzen zuen zonifikazioaren zentzuzko argitasunak, 1923an aurkeztutako plana funtsezko erreferentzia bihurtu zuten etorkizuneko Bilborako. Gainera, behin betiko sartu zuen Asua haranerako sarbidea etorkizuneko Bilbo metropolitarrerako lurzoruaren erreserba gisa. Ideia hori berria izan ez arren, dokumentu grafiko batean benetako aukera gisa formalizatzen zen lehen aldia zen. Deustu, Begoña eta Erandioren zati bat 1925ean anexionatuta, eztabaida amaitu egin zen. Bilboko Udalak lehiaketa baterako deialdia egin zezakeen Aldundiaren menpe egon gabe. Hala ere, Bastidaren plana errespetatu egin zen, eta parte-hartzaileei eman zitzaien aldez aurreko informazioan sartu zen, lurralde-antolamenduko erreferentzia gisa, eta kontuan izan behar zuten. Hala, nolabaiteko indarra izatea lortu zuen.

Baina hiri-hedapena ez zen hirigintza arloko kezka bakarra. 1895eko Ley de Reforma y Saneamiento de las Grandes Poblaciones (“Hiri Handien Erreformari eta Saneamenduari buruzko Legea”) indarren jarri zenetik, alde zaharretan lan egiteko aukera, kaleak zabaltzeko eraikinak eraitsiz, negozio erakargarria bihurtu zen hiri batzuetan. Bilbon baziren proposamen batzuk, baina garrantzitsuena Secundino Zuazok eta Manuel Cristobal Mañasek 1921ean aurkeztutakoa izan zen. Azken hori urte askotan Madrilgo Kale Nagusia kudeatzeko eta egiteko udal-bulegoaren arduraduna izan zen, agian 1895eko legearen arabera abian jarri ziren proiektu garrantzitsuenen artean nagusiena. Proiektuaren justifikazioa Areatzako zubian eta Zazpi Kaleetan sortzen zen trafiko arazoa konpontzeko beharra zen. Horretarako zubia zabaldu eta Arriaga antzokitik San Anton elizaraino Zazpi Kaleak zeharkatzen zituen hiribide handi bat irekiko zen. Hemen operazioak Haussmannek Parisen egindako operazioen aipamen argiak zituen. Itsasadarraren beste aldean, Erripako kaiaren inguruan, bi etxe-sail handi proposatzen zituen, Chicagoko Eskolak egindakoa gogorarazten zuen eraikin handi bat kokatzeko. Erripan maila desberdinetako portu-zerbitzuen eremua sortuko zen, Areatzako zubia zabaldu zen eta zubi mugikor bat jarriko zen Udaletxearen ondoko oinezkoen pasabidearen parean. Eragiketa oso espekulatiboa zen, eta zirkulazio-arazoak aitzakia hutsa baino ez ziren izan. Proiektuaren aurkako kaltetutakoen oposizio osoaren ondorioz, bertan behera geratu zen. Onarpen ofizial guztiak izan arren, ezin izan zen martxan jarri eta hutsean gelditu zen. Federico Moya alkatera bera ere ez zen ausartu Primo de Riveraren diktaduraren garaian lanak hastera.

Baina zirkulazio-arazoak konponbideak behar zituen, Bilbon sartzen zen trafiko guztia Areatzako zubitik sartzen baitzen, Portugaleteko burdinazko zubi famaturaino zegoen zubi bakarretik. 1925ean, Ricardo Bastidak konponbide bat proposatu zuen, Zuazoren eta Mañasen oso bestelakoa. Areatzako zubiko inbutua zabaltzeko ahalegina egin ordez, eraispenak ahazteko eta zirkulazioaren gainean bakarrik jarduteko proposatu zuen. Horretarako, Begoñako sarrera hobetzea pentsatu zuen, trafikoa beste zubi finko batera bideratzeko. Zubi hori Udaletxearen inguruan eraikiko zen, eta bertatik zuzenean sartuko zen zabalgunera, Areatzako zubiaren korapilo beldurgarria askatuz.

Bere ideiak zentzua izan zezan eta eraginkorra izan zedin, Udaletxearen pareko zubi berriak finkoa izan behar zuen, ez mugikorra, Zuazok diseinatutakoa bezalakoa. Eta hori zen eragozpenik handiena, zubi finko batek Areatzako eta Erripako kaiak ixten baitzituen nabigaziorako, eta puntu horretatik aurrera gabarrak bakarrik igaro zitezkeen. Eta puntu honetan, Bilboko Portuko Obren Batzordeak ez zuen amore emango. Hain zuzen, zubia mugikorra eraiki zen, halako moldez non erdigunetik ireki eta bi erdiak altxatzen baitziren ontzi bat pasatzean. Bastidaren aburuz, horrek asko kondenatzen zuen konponbidea; izan ere, zubi finko batetik, trafikoa etenik gabe igaro zitekeen, eta, bestetik, zubi mugikor batetik, ontzi bat pasatzen zen bakoitzean itxaron beharko litzateke, gidari gehienek lehenaren alde egingo lukete irtenbide berria aintzat hartu gabe.

Nolanahi ere, Bastidak 1895eko legearen pentsaera, zirkulazio-arazoak konpontzeko tresna gisa, gaindituta zegoela frogatu zuen, eta askoz eraginkorragoa izango zela zirkulazioa zentzuz antolatzea, eraispen masibo traumatikoetara jo gabe. Horrez gain, Bilboko Portuko Obren Batzordearen (BPOB) presentzia eta garrantzia azaldu zen; hemendik aurrera, Bilboko hirigintza-sarearen protagonista garrantzitsuenetako bat izango zen. Zubi finkoekiko aurkakotasunak eta San Antondik Abraraino itsasadarraren inguruan egiten zen guztia egiteko baimena behar izateak behartu egin zuten erakunde hori kontuan hartzera. BPOBk ibaiertzak kontrolatzen zituen administrazio-erakundea zen. Estatuaren eta Bilboren mende zegoen, bere eskumena udalez gaindikoa zen eta ezin ziren bere domeinuak ukitu, eta are gutxiago zubiak eraiki bere baimenik gabe. Horrela, 1925. urtearen inguruan, Deustu, Begoña eta Erandioko zati bat anexionatu zirenean, eta Udala hedapen-plan berri bat tramitatzeko prest zegoenean, metropoli-hazkundea bideragarri egiteko adostasuna lortu behar zuten hiru eragile nagusiak Bilboko Udala, BPOB eta Bizkaiko Foru Aldundia ziren. Azken honek bere posizioaren parte bat galdu zuen anexioaren ondoren, baina Bastidari eskatu zion plana, lehen Eskualdeko Planaren hasiera zena, lehiakideei eman zitzaien kontuan har zezaten eta beren proiektuak idaztean errespeta zezaten. Hiru erakundeek osatutako Sarbideen Batzorde bat eratu zen. Batzorde horren barruan, Bastidaren jarduerak egin ziren, baina, anexioen ostean hiltzen utzi zen, udalak hirigintzaren arloko eskumen osoa eskuratu zuenean.

Hiri-hedapenera itzuliz, Udala berehala hedapenerako aurreproiektuen lehiaketa antolatzeko mugitu zen. Ideiarik onenak bildu nahi ziren, gero udal bulegoek behin betiko proiektua idatz zezaten. Oinarriak 1926an formulatu ziren. Lehen saria Josef Stübben alemaniar hirigintza arloan maisu handiarentzat izan zen, Ricardo Bastidak gonbidatu zuena. Behin betiko plana 1927an prest egon zen, baina bertan sartu behar izan zen BPOBren Deustuko kanalaren proiektu berria, eta horrek berregitea ekarri zuen. Azkenean, 1929an, osatu zen. Bertan, zirkulazioa funtsezko elementua zen eta lauki-sare klasikoa baztertu egin zen, Bilboko orografiara hobeto egokituko zen sare malguago batera igarotzeko. Beraz, Begoñan bihurgunetako kaleak nagusitzen ziren Artxandako magaletik igoz, eta espazio hori Etxe Merkeen politikan ohikoak izan ziren familia bakarreko etxe atxiki edo binakakoentzat ezin hobea zen; Deustun, berriz, eskema ortogonalago batera itzultzen zen, zabalguneko eredutik hurbilago.

Errepublikaren garaian beste urrats bat eman zen. Indalecio Prietok, Herri Lanetako ministro izendatu zutenean, Bastidari Trenbide-Loturen Plana egiteko eskatu zion, Bilbo bere eragin-eremuarekin lotzeko trenbideen bilbea arrazionalki antolatzeko. Plana 1933an egin zen. Trenbideetako geltokiak berrantolatu nahi zituen, elkarren artean lotzeko eta bi ertzetako lerroen arteko harremana artikulatzeko eta bide trazadura zabalaren eta trazadura estuaren arteko ukipen-arazoak konpontzeko. Horrela, hiria portuarekin eta haren eraginpeko eremuarekin lotzeko ordena jarri nahi zen. Prietoren eta Bastidaren apustu guztiz interesgarri horrek ibilgailuen trafikoaren ordezko zirkuitu eraginkor bat antolatzeko aukera zegoela esan nahi zuen, eta, horrela, aurrerantzean haren gainean eroriko zen karga arindu egin zitekeen. Hau zirkulazio-eredua modernoa zen, metropoli-eremu osorako garraio merke eta erosoa ekarriko lukeena. 1936ko Gerra Zibilak zapuztu zuen.

1934an beste ekimen garrantzitsu bat izan zen. Estanislao Segurolak, Hiri Ikerketarako Udal bulegoko buruak, egin zuen proposamena, Bilbok Asuako Haranean izango zuen garapena bideratzeko ideiaren gainean. Ideia zaharra zen jada, eta urteetan aukera gisa baloratu zen. Horri buruz ezer egin ez bazen, prozesu osoa Artxanda mendia tunel baten bidez zulatzetik pasatzen zelako izan zen, eta azpiegitura-lan indartsuegia zen 1925eko anexioen eta 1927-29ko Plan berriaren ondoren urbanizaziorako lurzoru ugari zuen udalerri batentzat. Martin Wagnerren Berlingo bulegoetara egindako bisitaren ondoren, Alemaniako Siedlungen taldeak eragin handia izan zuen Segurolarengan, eta, haren ustez, 225.000 pertsona bizi zitezkeen bertan.

Gerra Zibilaren ondoren, ideia berreskuratu zen, baina, berreraikitzearen beharrak hain handiak zirenez, urte luzez bertan behera utzi zen. Hala eta guztiz ere, Asua ezinbesteko erreferentzia bihurtu zen Bilboren etorkizunerako, Deustu eta Begoñaren anexioak aurreko hamarkadan bezala. Gerra ondoren, Bilboko sarbideak berreraikitzea izan zen lehen lehentasuna. Puntu horretan, Bastidak markatutako ildoari jarraitu zion gogoetak, non garrantzitsuena trafikoen banaketa arrazionala baitzen. Zuazoren eta 1895eko legearen barruko erreformak gaindituta zeuden. Baina Udalak Asuarekin jarraitu zuen eta 1937an plan bat eskatu zion Guillem Busquetsi. Bilboko falangistek, oligarkia industrialaren interesekin guztiz bat, metropoli-garapenarekin jarraitu nahi zuten, baina gerraosteko lehen fase horretan, Estatu berriak bizkarra ematen ziela ikusi zuten. Busquetsen plana paperean geratu zen. Hala ere, aurrera jarraitu zen eta 1940an Erandioko udal mugapetik geratzen zena atxikitzea lortu zen. Bien bitartean, etxebizitzaren arazoa larria zen, eta txabola-herrixkak kontrolik gabe hazten hasi ziren, lan bila Bizkaiko hiriburura iristen ziren etorkin pobreak hartzeko. Beste behin ere, etxebizitza beharra zabaltzeko beharraren justifikazio bihurtu zen. Etxe Merkeen politikaren familia bakarreko etxearen eredua utzi eta zenbait altueratako blokearen konponbidera jo zen. 1941ean hasi ziren Torremadariaga eta Enekuriko lanak.

1943. urtera arte ez zen hirigintza-plan handietara itzuli, berreraikitzeak udal-ahalmen guztia xurgatu baitzuen. Baina emaitza batzuk lortu ziren, hala nola, 1939an tranbia-zerbitzua udaleko bihurtu zen, trafikoak arrazionalizatzeko ahaleginean, lehendik zeuden elementuak aprobetxatuz. Hirigintza-plan handi baterako bidean arrakasta izateko aukera zuten lehen mugimenduak 1942tik aurrera egin ziren. Joaquín Zuazagoitia alkate izendatu zuten 1942an, eta Pedro Bidagor iritsi zenean, aldeak  nabaritzen hasi ziren. Bidagor Arkitektura Zuzendaritza Nagusiko Hirigintza Ataleko burua zen eta Madrilgo Hedapen Planaren arduraduna. 1943an Hirigintza Sailak Bilborako bere plana idatzi zuen. 21 udalerriz osatutako mankomunitatean oinarrituta, Bilbo Handiko Planak Bastidako Eskualde Planaren herentzia jasotzen zuen eta azken ondorioetaraino eramaten zuen.

Proiektuaren oinarria itsasadarraren inguruko ibai-, trenbide- eta ibilgailu-komunikazioen sarea zen, itsasadarra guztiaren bizkarrezurra zelarik. Bidagorrek hirigune berriak zabaltzeko muga gisa erabili zituenez, errepideak lehenetsi ziren beste bi aukeren aldean. Inguru horretan jardun zuten erakundeen interesak eta planak kontuan hartzen saiatu ziren, bereziki BPOBrenak, eta ahalegin bateratzailea egin zen konponbideei kongruentzia emateko eta interes-gatazkak saihesteko. Planak, jarduketaren muga geografikoak zehazteaz eta BPOBren proiektuak kontuan hartzeaz gain, erabilerak aldeka mugatu zituen, azkenean, Bastidaren planteamendu zaharra kontuan hartuta. Gainera, herrixka satelite berrien kokapena eta forma definitu eta saneamendu-sareak eta berdeguneen antolamendua arretaz aztertu zituen. Azkenik, proiektatutakoa gauzatzeko behar ziren denborak kalkulatu zituen.

Bost eremu zehaztu ziren zonifikazioa egiteko. Lehenengoak Bilbo eta Asua hartu zituen, bigarrenak Leioa eta Axpe bildu zituen, eta gero Ezkerraldeko  lantegi eta meatzaritza  (Meatzaldea) herriak zeuden. Laugarren eremuak Portugalete, Getxo eta Santurtzi bildu zituen, eta azkena Basauri, Galdakao eta Ariz. Hala, Bilbo administrazio-zentro gisa utzi zen, eta Asuari bizitegi-erabilera ertaina eman zitzaion, industria-eremuak izateko aukerarekin. Barakaldo, Sestao, Basauri eta Galdakao industriarako eta langileen egoitzetarako geratu ziren. Getxo eta Portugalete turismorako eta bizitegi-erabilerako segmenturik luxuzkoenerako erreserbatu ziren; Santurtzi, arrantza-sektorerako eta inguruko herriak baino etxebizitza apalagoak izateko geratu zen. Bereizketa horrekin, Bidagorrek zonifikazioa metropoli-espazioa artikulatzeko funtsezko bigarren elementutzat hartu zuen, lehenengoa zirkulazio-egitura izan baitzen.

Plana 1946an onartu zen. Baina lege berri bat behar zuen garatu ahal izateko, zonifikazioa ez baitzegoen indarrean zegoen legediaren tresna gisa. Beraz, plana onestearekin batera, hura gauzatzeko behar zen lege-multzoa ere lortu zen. Gainera, hainbesteko hedadura eta edukiak zituen plangintza honek garapen-plan eredu bat behar zuen, sektore bakoitzaren bilbea erabat zehazteaz arduratuko ziren plan txikiagoekin. Puntu horretan, Bidagorrek Plan Partzialak diseinatu zituen. Oso figura garrantzitsua izan da Espainiako hirigintzan, gaur egun arte iritsi baita. Plan Partzial horiekin, Bidagorrek arkitekturaren eskalara iristea lortuko luke, hiriaren forma altxatuan ere definituz. Hala, hiriaren sorkuntzaren maila guztiak zehaztea lortu zuen, hasi lurraldearen bide-egitura zonifikazioa eta sektoreak seinalatzen zituen Eskualdeko Planetik, Plan Partzialetaraino, non hiriaren azken forma ikus baitzitekeen bere eraikinetan. Ordura arte, inoiz ez zen lortu urbanizazio-prozesua hain zorrotz kontrolatzea, ez eta pribatuen prerrogatibak hain gogor murriztea ere, jabetza-eskubidearen edukiari dagokionez. Plan partzialak 1947 inguruan idatzi ziren. Lehenengoa Deustukoa izan zen, 1946ko amaieran. 1947an, Bilbo Handiko Erakundeak, 1943ko Plana gauzatzeko eta gidatzeko sortuak, eta Estatuak Deusturako dokumentu grafiko berria onartu zuen. 1947ko erdialdean, Bilboko hegoaldeko Plan Partzialerako lehiaketarako deialdia egin zen, Errekaldeberri, Urizar Dorre, Larraskitu eta San Adriango inguruak hartu zituenak. Baina bere prozesua oso motela izan zen eta ez zen 1952ra arte onartu. Hirugarrena Erandioko Plan Partziala izan zen, 1952an argitaratu zena. Azkena Begoñakoa izan zen. 1952an ordenantza bereziak argitaratu ziren horiek guztiak egiteko, eta azken hirurak ez ziren 1957ra arte bukatu. Baina praktikak, hura gauzatzeko, Plan Partzialak baino zerbait txikiagoa falta zela erakutsi zuen. 1956ko lurzoruaren lege berriak poligonoen figura sartu zuen, plan partzialen barruko jarduera-eremu gisa. Haiekin garapenaren azken mailara iristen zen. 1956ko legea onartu eta berehala, Bidagorrek Barakaldorako Plana egin zuen.

Baina 1957an Etxebizitza Ministerioa sortzeak erabat aldatu zuen panorama instituzionala. Ministerio horrek etxebizitzak nola eraiki behar ziren bilatu zuen, eta planek ezarritako eraikigarritasunak gainditu eta handitu egin ziren, sustatzaile pribatuak etxebizitza-auzoak eraikitzera erakartzeko. 1958an, Bilboko txabolismoaren arazoak 25.000 pertsonari baino gehiagori eragiten zien. Hori dela eta, 1959an Bizkaiko Gizarte Larrialdietarako Plana onartu zen. Horren berehalako ondorioa Otxarkoaga auzoa sortzea izan zen, 3.672 txabolista hartzeko. Bidagorren planen zorteari dagokionez, zehaztasun handiegiarekin, hiriari buruzko guztia mugaraino definitzeko behar ia obsesiboarekin, oso konprometituta gelditu zen. Haren ibilbidea eta gaitasunak ikaragarriak ziren, baina malgutasunik ezak egoera aldakorretara eta Arresek Etxebizitza Ministro gisa markatutako bide berrietara egokitzeko gaitasuna indargabetzen zuen. Arreserekin, Instituto Nacional de la Viviendaren (“Etxebizitzaren Institutu Nazionalaren”) jarduera hirigintza-planetatik bereizi zen, eta haren zehaztapenak alde batera utzi ere egin ziren ahalik eta etxebizitza gehien eraikitzeko. Bidagor Bilbo Handiko Erakundetik banandu zen eta 1943ko Planaren indarraldia mantendu egin zen, nahiz eta Plan Partzialak indargabetu.