Erdi aroan erregearen eta buruzagi nobleen inguruan kronikalariak zeuden pertsonaiaren gorazarrea eginez. Horrez gainera historia eta metahistoriaren arteko mugak loturik zeuden, hau da, Bibliaren kontakizunean oinarriturik abiatzen ziren. Bi aipatuko ditugu Euskal Herrian jaioak: Rodrigo Ximenez de Rada, Gares edo Puentelarreina jaioa zen eta 1247an hil zen. Ondoko liburuak argitaratu zituen Toledo apezpiko zela De rebus Hispaniae o Rerum in Hispania gestarum. Nafarroako erresumaren jatorria aztertu zuen baina bereziki Gaztelaren historia eta metahistoria asmatu zuen. Pedro López de Ayalak (1332-1407) Gaztelako erregeen historia idatzi zuen baina Euskal Herriaz ere hainbat berri emanez. García López de Roncesvallesek Nafar ikuspegi historia burutu zuen eta ondoren 1454an Carlosek, Vianako Printzeak Crónica de los reyes de Navarra idatzi zuen.