Aberasturi da 2001ean Euskaltzaindiak proposatu zuen izena. Donemiliaga Kukullako kartularioan leku honi egindako erreferentzia Haberasturi da, Arrazuako antzinako merindadean (Harhazua, Reja agirian); kartulario horretan, Donemiliagako monasterioari zerga ordaintzen zioten Arabako herrien zerrenda agertzen da 1025ean; zerga gisa burdin sare bat edo gehiago edo, gutxieneko kasuan, ahariak ematen zituzten. Auerasturi da, D. Jerónimo de Aznar Kalagorriko apezpikuaren zerrendan, 1257an (Rodríguez R. de Lama, 1989: 227). 1294an, Tarifa setiatzen laguntzeko erregeari ehun mila marabedi agindu zioten Arabako herrien zerrenda (ez osoa) jasotzen duen dokumentuan, Haverasturi ageri da (Fita, 1883: 218). Arabako Kofradiaren eta Gasteizko Kontzejuaren arteko 1332. urteko epai batean ere, J.J. Landazuri historialari gasteiztarraren transkripzioaren arabera, Haverasturi (Landazuri IV: 90-95). 1379ko Don Joan erregearen pribilegio errodatuan Auerasturi (GUA) eta 1481eko Gasteizen jurisdikzioko Apeoan, Aberastury, Aberasturi, Averasturi nahiz Aberastruy aipatzen da (GUA).
1551n, Martín Gil lizentziatuaren bisita-liburuan, Aberasturi aipatzen da Armentiako Artzapez-barrutiko herrien zerrendan, eta baita mende bereko dokumentuetan ere, Arabako herrien zerrenda eta haiek elizari ordaindu beharreko hamarrenak jasotzen direnetan, 1580an eta 1592an. 1593koan, Auerasturi (APAH). Ondorengo mendeetatik gaur egun arte, toponimo honek ez du izan aldaketarik formari dagokionez, ez badira garai bakoitzari dagozkion grafia aldaketak.
Toponimia txikian, hau da, pieza, nekazaritza-lur, soro, bide, eta abarren izenetan ere forma bera gordetzen da; hitz-elkarketan ageri da, bai euskaraz bai gaztelaniaz, ... bidea, ... aldea, ... larrea, eta abar adieraziz; esate baterako: Aberasturiçarra (1599, APAH), Aberasturi larrea (1615, APAH), Aberasturiçarratea (1620, APAH), Averastturiravidea (1688, APAH), Aberasturizar (1703, APAH), Aberasturi zarrattea (1716, EAH), Aberasturi aldea (1742, APAH), Aberastturi videa (1760, APAH), Aberasturi zarrattea (1779, APAH), Averasturivide (1801, APAH), Senda de Aberasturi (1848, APAH), Aberásturibide (1882, GUA), Aberasturibide (1886, APAH), Aberásturivide (1916, GUA), Camino de Aberásturi (1923, GUA), Senda de Aberásturi (1927, GUA).
Toponimo honen interpretazioa, Koldo Mitxelenaren arabera, aberats "aberats" eta (h)uri "hiri" da.
EMS 2009
Iturriak
- EAH: Elizbarrutiko Artxibo Historikoa.
- APAH: Arabako Probintziako Artxibo Historikoa.
- GUA: Gasteizko Udal Artxiboa.
Bibliografia
- CARO BAROJA, Julio: "Álava en la llamada Reja de San Millán", Historia General del País Vasco, III, La Gran Enciclopedia Vasca, Bilbo, 1980, 109-149.
- CARO BAROJA, Julio: "El elemento vasco en la toponimia alavesa de la Reja de San Millán", Historia General del País Vasco, III, La Gran Enciclopedia Vasca, Bilbo, 1980, 151-185.
- DÍAZ BODEGAS, Pablo: Libro de visita del Licenciado Martín Gil, Kalagorri eta Ozkabarteko Elizbarrutia, Logroño, 1998, 329. or.
- DÍAZ DE DURANA, J. Ramón: Álava en la baja Edad Media a través de sus textos, Fuentes documentales medievales del País Vasco, 54. zk., Eusko Ikaskuntza, Donostia, 1994, 10-11.
- EUSKALTZAINDIA: Euskal Autonomia Erkidegoko Biztanle-Entitateak = Entidades de Población de la Comunidad Autónoma Vasca, Euskaltzaindia - EUDEL - Eusko Jaurlaritza, Bilbo, 2001.
- FITA, Fidel: "El vascuence alavés anterior al siglo XIV", Boletín de la Real Academia de la Historia, III, 1883, 215-243.
- GONZÁLEZ MÍNGUEZ, César: Documentos de Pedro I y Enrique II en el Archivo Municipal de Vitoria, Fuentes documentales medievales del País Vasco, 49. zk., Eusko Ikaskuntza, Donostia, 1994, 35-39.
- LANDÁZURI Y ROMARATE, Joaquín José de: Obras históricas sobre la provincia de Álava, I, Arabako Foru Aldundia, Gasteiz, 1976, 52. or.
- LANDÁZURI Y ROMARATE, Joaquín José de: Obras históricas sobre la provincia de Álava, IV, Arabako Foru Aldundia, Gasteiz, 1976, 90-95.
- LÓPEZ DE GUEREÑU, Gerardo: Toponimia alavesa seguido de mortuorios o despoblados y pueblos alaveses, Onomasticon Vasconiae 5, Euskaltzaindia, Bilbo, 1989.
- MITXELENA, Luis: Apellidos Vascos, 5. argit., Txertoa, Donostia, 1997, 36-159.
- RAMOS REMEDIOS, Emiliana: El Apeo de Vitoria y su Jurisdicción a fines del siglo XV, I eta II, Vitoria-Gasteizko Udala, Gasteiz, 1999.
- RODRÍGUEZ R. DE LAMA, Ildefonso: Colección diplomática medieval de la Rioja, IV, Instituto de Estudios Riojanos, Logroño, 1989, 227. or.
- UBIETO ARTETA, Antonio: Cartulario de San Millán de la Cogolla (759-1076), Instituto de Estudios Riojanos, Valentzia, 1976, 176-179.
EMS 2009