Literatoak

Blanco Aguinaga, Carlos

Eleberrigilea, kritikaria, poeta eta Literatura irakaslea. Irunen (Gipuzkoa) jaio zen, 1926an, eta La Jollan (Kalifornia) hil zen, 2013ko irailaren 12an.

Bere familiak Frantziara emigratu zuen, 1936-39ko gerra zibilaren ostean, eta, beraz, Mexikon trebatu zen intelektualki. Unibertsitateko irakasle gisa egin duen lan profesionala Mexikon eta Ameriketako Estatu Batuetan garatu du osorik, Johns Hopkins eta La Jolla Unibertsitatean. Harvarden ikasi zuen, gero Carlos Fuentes, Amado Alonso eta Octavio Pazekin harremanetan jarri zen, eta haiekin kolaboratu zuen hainbat literatur argitalpenetan.

Literatura garaikideari buruzko ehunka saiakeraren egilea da, eta klasikotzat jotzen da Miguel de Unamuno edo Emilio Prados bezalako egileen estudioan, baita Barojaren lanaren berrikuspen kritikoagatik ere.

Kritika eta historia literarioko lan nagusia Historia social de la literatura española (gaztelaniaz) liburua da, hiru liburukitan idatzia, eta Julio Rodríguez Puértolas eta Iris M-rekin batera idatzi zuen. Zavala 1978an, eta horren hainbat edizio egin dira. Eleberriaren kritikan eta garapen garaian aditua da, baita 98ko Belaunaldiko egileen ekoizpenean ere. Bere ikerketa guztietan bere zentzu kritikoa agertzen da, izan ere, zenbait kontuk, 98ko Juventud saiakeran adibidez, topikoak berrikusteko beharra, eta autoreak beren garaian, beren problematika zehatzarekin ikusten jakitea. Blanco Aguinagaren esanetan, ez da kontuan hartzen Unamuno, Azorín, Blasco Ibáñez eta beste autore batzuek gaztetasun polemikoa izan zutela, Berrezarkuntzaren ideologia hegemonikoari aurre egin behar izan ziotelako. Euskal egileak jakintzat eta onartutzat ematen diren topiko guztiak kritikatzen ditu, Espainiako Errestaurazio garaiaren benetako esanahiari dagokionez.

Amerikan bizi izan zen arren, beti izan zuen Espainiako gerraosteko literaturaren eta kulturaren bilakaeraren berri, eta kritika ugari egin zituen literaturaren eta unibertsitatearen aldizkari eta argitalpen ugaritan. Antonio Carreirarekin batera, Emilio Pradosen Poesia Osoak (1979) eta Juan Rulforen El llano en llamas (1985) lan kritikoen azterketa kritikoaren eta edizioaren egilea da, besteak beste. Emilio Pradosen kasuan, poeta erbesteratu horren bizitza birsortu du Blancok En voz permanente eleberrian. Prados eleberrigilearen irakaslea zen gaztetan, Mexikoko Luis Vives Institutuan. Sarrera kritikoak ere egin dizkie Perez Galdosi eta beste idazle garaikide batzuei.

Laurogeiko hamarkadan Euskal Herriko Unibertsitateko Letren Fakultatean aritu zen irakasle, Gasteizen.

1990ean, Carretera de Cuernavaca argitaratu zuen, ipuin sorta bat non memoriaren zentzuari errepasoa egiten dion bere esperientzia pertsonaletik, erbesteko protagonista gisa. Carretera de Cuernavaca liburuko kontakizunek hezkuntza sentimentalaren historiara garamatzate, eta hori, aldi berean, eguneroko errealitatearen, memoriaren eta idazketaren arteko gatazkaren isla da. Euskal Herriko gerra zibila oraindik haur-begiekin ikustea, Espainiatik irtetea, Mexikon babestea, beste bizimodu bat hastea, protagonistarentzat, eta neurri handi batean idazlearentzat berarentzat, hizkuntza bat bilatzeko prozesua da, espazio galdua eta aurkitutako espazioa elkarrekin eta unibokoki, jada Denbora bihurtuta, birsortuko dituen idazketan aurki daitezen saiatzea. Un tiempo tuyo (1988) eleberrian, bere bizitzako esperientzia laketu zuen nobelagile irundarrak.

Erretiroa hartu zuenetik hil zen arte, Kaliforniako Unibertsitateko (San Diego) irakasle emeritua izan zen.

San Juan plazan eraikiko den Irungo Udal Liburutegi berriak "Carlos Blanco Aguinaga" izena izango du.