Atahualpa Yupanqui.
1908ko urtarrilaren 31n Campo de la Cruzen (Pergamino) jaiotako abeslari eta konpositore argentinar ospetsua, 1992ko maiatzaren 23an Nimesen hil zena.
Aita kreolarena eta ama euskaldunarena: "amaren aldetik, Gipuzkoako Regino Harametik nator, panparen erdian altxatu eta etxetzarra altxatzen duena". 1928an Camino del indio eta Nostalgia Tucumanarekin sagaratu zen arte, lanbide eta ogibide ezberdinak izan zituen, hala nola, kazetaria, eskolako maisua, tipografoa, kopleroa, eskalea... Hala ere, bere jatorrizko bokazioa medikuarena izan zela dirudi, medikuntza fakultatean izena emanda egotera iritsi zelarik, aitaren heriotzagatik agur esan behar izan baitzion fakultateari.
1934 inguruan bere abesti kreoleak argitaratzearen ondorioz ospea handitu egin zen. Hego Amerika eta Europa zeharkatu zituen 1948an. Etengabe grabatzen ditu dantzak, kantu tradizionalak eta berriak, eta bere burua ezagutarazten du, ez bakarrik interprete zorioneko gisa, baita musikagile eta poeta gisa ere, oso ildo malenkoniatsu, arrazazko eta sakonekoa. Bere errepertorioa hainbat unibertsitatetan ikasten da, Amerikako folklore eta herri-literaturari buruzko diziplinen barruan. 1968an Euskal Herria bisitatu zuen, eta hainbat errezitaldi eman zituen, non bere Ama Euskaldunak abestu zuen:
Zer izen izango dute nire
amak umetan artzain zela oinez
ikusi zituen zikoitzek,
agian?Itzalean zeukan zuhaitza non egongo
da?Zer ona, otoitz
edo
negar egiteko aurkituko balu.
Egunen batean iritsiko naiz euskal
lurraldera kantatzera.
Ai, ama, oso urruti,
nire kopletan itzuliko zara!Zure odola
nire zainetan, zuhaitz krimena bailitzan,
eta haizeak, zuhaitz
eskuzabal batek, ni erakutsiko nau.
Bai ona
errezatzeko edo negar egiteko aurkituko banu.
20 urtez Frantzian bizi izan zen, Buenos Airesen eta Cerro Coloradon denboraldi horretan Argentinan egonaldi batzuk eginez.
1947an Alderdi Komunistara afiliatu zen, baina 50eko hamarkadan militantziari uko egin zion, alderdiarekin zituen liskarrak zirela eta.
Atahualparen ekoizpen artistikoa bere liburuekin aberasten da: Piedra sola (1940), Cerro Bayo (1946), Aires indios (1947), Guitarra (1960), El canto del viento (1965), Del algarrobo al ombú (1968), El payador perjarraitu (1972), Confesiones de un payador (1984), La palabra sagrada (1989) eta La Capataza (1992).
Yupanqui folklorearen mundu mailako adierazle bihurtu zen, eta aitorpen ugari jaso zituen bere lanagatik: 1984an, Argentinako Connection Fundazioak Merezimenduaren Saria eman zion, eta urtebete geroago, Distiraren Saria. 1986an Frantziako gobernuak Frantziako Arte eta Letren Zaldun izendatu zuen; Argentinako Cordobako Unibertsitatean Doctor Honoris Causa izendatu zuten 1990ean, eta 1991n Buenos Aires Hiriko Hiritar Ospetsua izendatu zuten.
- VELEZ DE MENDIZABAL, Josemari. "Atahualpa Yupanquiren euskal arima". Euskonews, 209. zk., 2003.