Un zale de agua. 1844ko apirilaren 29an Elgoibarren (Gipuzkoa) jaiotako euskarazko apaiza eta idazlea. Hainbat izengoitirekin sinatu zuen, hala nola, «Ur zale-bat». Gaztetan Lesakan bizi izan zen, eta haren hizkera bere idatzietan ezagutzen da. Elgoibarren eta Mendaroko Garagartzan aritu zen. «Euskalzale», «Euskalerría», «Ibaizabal», «Euskal-Esnalea», Jesusen Biotzaren Deya», «Baserritarra», «Argia» eta beste aldizkari batzuetan kolaboratu zuen. 1915ean, Martin Cochem-en obra baten alemanezko itzulpena argitaratu zuen, Meza Santua zer dan izenburupean. 1919an Euskaltzaindia sortu zenean, Gipuzkoako euskaltzain urgazle izendatu zuten. Lan elizkoiak euskaratzeagatik eta sakabanatutako aldizkarietan ipuinak argitaratzeagatik nabarmentzen zen. Azken urteetan Mendaroko (Gipuzkoa) agustinen kapilau izan zen. 1923ko apirilaren 14an hil zen herri horretan, 79 urte zituela.Primo de Riveraren Diktaduraren ostean eta 60ko hamarkadan jaso zuen Auspoak
bere ipuin bilduma. Hauek dira bildumak:
«Urruzunok liburu horretan darabilen euskara ( Ipuyak) herriaren hizkeraren transkripzio leiala da; horregatik, ugaria da modismoetan, idiomatismoetan eta gainerako lokuzio tipikoetan, zeinek apaindu egiten baitute herri masa euskaldunaren hizkera arin, bizi eta adierazkorra; bestalde, Urruzunok sorturiko pertsonaiek kanporatzen dituzten kontzeptu, ideia eta pentsamenduek zehaztasun handiagoz islatzen dituzte gure herriaren arimaren adierazpenak. Horregatik guztiagatik, herri-literaturaren eredu izan behar lukeen liburua da» [Altube, S.: La Vida del Euskera en «Euskera», 1933, p. 347].Irigaray:
«Jira kastizo asko erabiltzen ditu, Gipuzkoako idatzi gehienetan irakurtzen ez direnak, hala nola Zazpi lagun goseak il... Zazpi lagun gosez il beharrean.. ; dudarik gabe honen ondorioz da Urruzuno beti landako euskaldunekin bizi izan zela eta ez kaletarrekin, hauek baitira euskara erdaldundu bat hitz egiten dutenak, biraoei dagokienez». «Urruzunok Bidasoako euskalkiko esaldiak eta hitzak erabiltzen ditu, Lesakan bizitako garaiaz oroitzen naiz, dudarik gabe» [Irigaray, A.: «Riev», 1931, or. 642].Michelena:
«Fikzioak ez du kultibo handirik izan gure artean, ahozko kontakizunetik harago. Behin eta berriz landu dira, asmo literario handirik gabe, gai herrikoiak, askotan joera moralizatzailea dutenak: hala Urruzuno eta Zamarripa apaizen liburuak» [Michelena, L.: Hist. Lit. Vasc., p. 155].
Villasante: «Benetako eta benetako hizkuntza euskara duten euskaldun garbiekin harreman estuan bizi izan zen berberagatik» [Villasante, L.: Hist. Lit. Vasc., p. 325].
Ainhoa AROZAMENA AYALA
bere ipuin bilduma. Hauek dira bildumak:
- 1) Urruzuno-ren P.M. - in Ipuiak, Iruñea, 1930. 147 orrialdeko liburuxka da. 49 ipuinen aukeraketa batekin. Lenengo idaztiak berak dioskunez (Libro primero), autorearen produkzioa askoz ere zabalagoa zen, nahiz eta egunkarietan eta aldizkarietan banatuta egon. Irigarayk argi eta garbi esaten du: «Bere ipuinetako gaiak gure euskal jende xumearen bizitzatik aterata daude, erruz ematen ditu tipo barregarriak. Ijitoen txaskiloak eta pasadizoak idaztea oso zalea da, beti berak inprobisatutako poesiekin ñabartuta». «Gaiak ez dira batere transzendenteak baina ziur aski lortu du berak proposatutakoa, eta da gure baserritarrak euskaraz irakurtzera zaletzea.» (RIEV, 1931, or. 642).
- 2) Euskalerri'tik zerura ta beste ipuin batzuk. «Euskalerritik Zerura eta beste hainbat ipuin» (Tolosa, Auspoa, 1961). Hogeitaka ipuin laburren bilkura da, aurretik egilearen biografia labur batekin.
- 3) Iru Ziri (ipui eta bertso) (Tolosa, Auspoa, 1965)
«Urruzunok liburu horretan darabilen euskara ( Ipuyak) herriaren hizkeraren transkripzio leiala da; horregatik, ugaria da modismoetan, idiomatismoetan eta gainerako lokuzio tipikoetan, zeinek apaindu egiten baitute herri masa euskaldunaren hizkera arin, bizi eta adierazkorra; bestalde, Urruzunok sorturiko pertsonaiek kanporatzen dituzten kontzeptu, ideia eta pentsamenduek zehaztasun handiagoz islatzen dituzte gure herriaren arimaren adierazpenak. Horregatik guztiagatik, herri-literaturaren eredu izan behar lukeen liburua da» [Altube, S.: La Vida del Euskera en «Euskera», 1933, p. 347].Irigaray:
«Jira kastizo asko erabiltzen ditu, Gipuzkoako idatzi gehienetan irakurtzen ez direnak, hala nola Zazpi lagun goseak il... Zazpi lagun gosez il beharrean.. ; dudarik gabe honen ondorioz da Urruzuno beti landako euskaldunekin bizi izan zela eta ez kaletarrekin, hauek baitira euskara erdaldundu bat hitz egiten dutenak, biraoei dagokienez». «Urruzunok Bidasoako euskalkiko esaldiak eta hitzak erabiltzen ditu, Lesakan bizitako garaiaz oroitzen naiz, dudarik gabe» [Irigaray, A.: «Riev», 1931, or. 642].Michelena:
«Fikzioak ez du kultibo handirik izan gure artean, ahozko kontakizunetik harago. Behin eta berriz landu dira, asmo literario handirik gabe, gai herrikoiak, askotan joera moralizatzailea dutenak: hala Urruzuno eta Zamarripa apaizen liburuak» [Michelena, L.: Hist. Lit. Vasc., p. 155].
Villasante: «Benetako eta benetako hizkuntza euskara duten euskaldun garbiekin harreman estuan bizi izan zen berberagatik» [Villasante, L.: Hist. Lit. Vasc., p. 325].
Ainhoa AROZAMENA AYALA