Antropologoak

Satrustegui Zubeldia, José María

Etnografian, antropologian eta euskal hizkuntzan aditua, Arruazun (Nafarroa) jaio zen 1930eko azaroaren 15ean. 2003ko martxoaren 23an hil zen.

Iruñeko Seminarioan apaiz ordenatu zen 1955ean. Nafarroako Madotz, Luzaide eta Urdiain herrietan izan zen apaiz. Toki horietan egon zen bitartean, eliztarren historiari, hizkuntzari eta ohiturei buruz ikerketak egiteko aprobetxatu zuen. Lan horiek Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra eta Fontes Linguae Vasconum. Studia et Documenta aldizkarietan argitaratzen joan zen. On Jose Miguel de Barandiaranen dizipulua izan zen eta "Etniker-Nafarroa" taldeko kidea hasieratik. Barandiaranen ikasle izan zen Nafarroako Unibertsitateko Euskal Ikasketetako Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedran. Unibertsitate horretako Giza Zientzien Liburutegian, 1968ko uztailaren 8an egindako "Etniker-Nafarroa" taldeko lehen bileran hartu zuen parte. Eginkizun aktiboa izan zuen Nafarroako Museoaren egoitzan egindako urteko lehen bileretan. Europako Nazioarteko Konferentziak finkatutako arauei jarraiki, Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra koadernoetan argitaratu zen On Jose Miguel de Barandiaranen Guía para una encuesta etnográfica (1976) prestatu zuen.

Euskaltzain osoa izanik, 14 urte eman zituen bertako idazkari nagusi izaten. Buenos Airesko Euskal Ikasketen Institutu Amerikarreko kide urgazle izan zen. Armeniako Nazioarteko Hizkuntzalaritza Akademiako ohorezko kidea. Nafarroako Foru Aldundiko Vianako Printzea Erakundeko batzordekidea. Erakunde horrekin eta "Etniker-Nafarroa" taldearekin zuen loturari esker, Nafarroari buruzko hainbat lan etnografiko argitaratu zituen, horien artean bereak ziren zenbait, hala nola Luzaide, Urdiain eta abarri buruzkoak. Satrusteguik aktiboki hartu zuen parte Julio eta Pio Caro Barojarekin Navarra cuatro estaciones filmaren filmazioan. Argitalpen ugaritan hartu zuen parte eta Fontes Linguae Vascomun eta Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra lanetan idazketa kontseiluko kide izan zen. Produkzio bibliografiko oso zabala du, batez ere aipatutako aldizkarietako artikuluei dagokienez, besteak beste, Eusko ikaskuntzen nazioarteko aldizkarian, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko buletinean, Eusko Folkloreko urtekarian eta abar. Horrez gain, askotariko gaiak jorratzen ditu, esaterako: mitologia, herri-elizkoitasuna, herri-medikuntza, teknologia eta artisautza tradizionala, folklorea, disko-formako estelak, hizkuntza eta abar. Aipagarria da 1961. eta 1972. urteen artean Diario de Navarra egunkarian egindako kolaborazioa, orrialde bat euskaraz argitaratuz. Hamabost liburu baino gehiago argitaratu ditu, horien artean: Bordel Bertsularia (1966); Euskal Izendegia - Nomenclátor Onomástico Vasco - Nomenclateure de prénoms basques (1973); Ekaitza (1973), Etnografía navarra. Solsticio de invierno (1974), Euskaldunen seksu bideak (1975), Etnografía navarra (1976), Ipui miresgarriak (1979); Mitos y creencias (1980); Lapur zuriak (1981); Comportamiento sexual de los vascos (1981), Euskal textu zaharrak (1987), Antropología y lengua (1989).

Jaioterrira, Arruazura, itzuli zenean, ikerketa guztietan metatutako material etnografikoa sailkatzeari gogoz ekin zion, batik bat, kutun-bilduma eta, orduan, heriotzak ustekabean harrapatu zuen.

  • ERKOREKA, Anton. Antropologoak, Etnologoak eta Etnografoak gaur, Donostia: Barandiaran Joxemiel; Kriselu, 1988. (Antropologiaren Euskal Bilduma).
  • BEGUIRISTAIN, María Amor. "In memoriam José María Satrústegui (1930-2003)". Bulletin du Musée Basque de Bayonne, 164 zeb., 2. seihilekoa, 2004.

Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Bidegileak bilduman informazio gehiago aurki dezakezu Jose Mari Satrustegiri buruz.