Aipatutako panorama kulturalean sortu zen Gasteizko Principal Antzokia. Eraikuntza Arkutxoen eta Enparantza Berriaren artean zegoen orube batean altxatu zen, lehenago Santiagoko Ospitalea egina zen tokian, zehazki. Eraikuntza honekin, hiriaren zabalkuntza (Erdi Aroko erdigunetik hegoaldera hedatzen zena) eta Gasteizen multzo monumentala osatu ziren.
Silvestre Perezek, arkitekto aragoiarra, antzokiaren disenua egin zuen, baina beste arkitekto batek, Manuel Angel de Chavarri, bertakoa, burutu zuen lana 1817. urtean. Zoritxarrez, 1914. urtean, su batek eraikina errautsi zuen eta horren ondorioz, antzokia desagertu egin zen.
Aintzinako argazki batzuei eta herriko idazleei esker, ezagutzen dira eraikinaren ezaugarri orokorrak.
Bere garaiko iturrien arabera, ferra-arkuaren itxura zeukan oinplanoak, nahiz eta espazio angeluzuzen batean ingurututa egon. Barruko osagai nabarmenenak ziren ataria, harmailak, eszenatokia (bi zutabe handiek mugatuta), atze-oihala, besaulki-patioa eta tradizio klasikoan inspiratuta zegoen apaingarria. Jakina da Victor Chenillonek, eszenografo frantsesa, barruko apainketaren zati bat egin eta bukatu zuela, 1845. urteko egindako berrikuntza batean. Horretaz gain, gune guztiak gasez argiztatzen ziren eta berogailu-sistema batez hornituta zegoen.
Erabilitako materialei dagokienez, inguruko lurraldetatik ateratako harlanduz egina zen kanpotik, nahiz eta zura izan zen barruko egituraren materiala, nonbait. Antzokiaren fatxada nagusiaren antolaketak Silvestre Perezen izaera zeukan, hau da, estetika neoklasikoaren joerei jarraitzen zitzaien.
Beheko pisuak bost bao angeluzuze zeuzkan eta antzokiaren sarrerak ziren. Goiko solairuko bost hutsune laukizuzen irekitzen zirenak bost bao zemizirkularreaz koroatzen ziren, eta detaile hau, bereziki, Silvestre Perezen ezaugarritzat hartzen da. Nola nahi ere, gorputz honen elementu deigarrienak tamaina handiko lau zutabe joniarrak ziren; izan ere, fatxada leuna izanik, elementu hauek, hormatik aske eta, gainera, orden jakintsuaz eta erraldoiz eginak, asko nabarmentzen ziren. Bestalde, erdiguneko hiru hutsuneek burdinezko baranda bakoiztua zeukaten. Alboetako zatiek, beheko solairuak bezala, ez zeukaten inolako apainketarik, leihoak izan ezik. Bukatzeko, taulamendu leun batek koroatzen zuen multzo guztia.
Antzoki Berriaren kanpoko bolumenak, zehatz eta trinkoa izateaz gain, argi islatzen zuen barnealdea. Gainera, eraikinaren fatxada nagusia geometria soil, sinple eta simetrikoaren bitartez definitzen zen. Adituen arabera, fatxada mota honek Madrilgo klasizismo alderdia, hau da, erromantikoaren korrontea, gertutik jarraitzen zuen eta XIX. mendean Espainiako estatuan zehar eredutzat jo zuten. Izan ere, Principal Antzokiaren diseinuak ondo islatzen zituen egituraren neurria eta burgesiaren pentsamendu eta izaera zorrotza.
Azpimarratu den bezala, Gasteizko Principal Antzokiak ereduzko diseinua izan zuen XIX. mendeko antzerki tipologian, beste arrazoi batzuen artean, garai hartan, Espainiako estatuan bere motako lehenengoa izateagatik. Adibidez, Donostian, 1844. urtean inauguratu zuten Principal Antzokia; udaleko arkitektoak, Echeveste izenekoa, eraikuntza burutu zuen eta Gasteizko Principal Antzokiaren diseinuari jarraituz egina zen. Bestalde, Pedro Manuel Ugartemendiak Iruñako Principal Antzokiaren diseinua proiektatu zuen 1833. urtean, Silvestre Perezen Gasteizerako eskemaren arabera.