Bertsolariak

Irazu Muñoa, Jexux Mari

Bertsolaria, 1972ko irailaren 27an Larraulen (Gipuzkoa) jaioa Filosofian lizentziatua, kazetari lanetan aritzen da Hernaniko "Kronika" tokiko egunkarian.

Bertsolaritza munduan hasi eta berehala bi aldiz jarraian irabazi zuen Errenteriako Xenpelar Saria (1991 eta 1992). Harrezkero, bertsolari eskatuenetako bat izan da, 1995eko Gipuzkoako txapelketan txapeldunorde geratu zen, eta 1997an Txapelketa Nagusiko finalera iritsi zen, 2001ean errepikatuko zuen finalera.

Larraulgo baserrian (landa-herri txikia) du jatorria, eta filosofia eta antropologia ikasketak egin ondoren, estilo berezia eratu du: estilo klasikoa (hizkuntzaren erregistroa, erreflexu-azkartasuna...) eta pentsamendu landuagoa, sakontasun eta analisi handiagokoa.



1997ko abenduaren 14an, Txapelketa Nagusiko finalean (1997ko Bertsolari Txapelketa Nagusia), Donostian, hiru bertso bakarka osatzeko gai hau proposatu zioten.

TEMA: Gaztetan eraman zintuzten gerrara. Hoy, zahartuta, está usted zauri en la guerra.

GAIA Gerrara eraman zintuzten gaztetan. Gaur, zahartuta, zure gerrako zauriei erreparatzen diezu.

Tonada: "Baserrian jaio nintzan (Habanera)" (Bertso Doinutegia, Euskal Herriko Bertsolari Elkartea, 1995. IV. liburukia, 4. or. 1986)

IRAZU

Que se probado por la
"fusila eskutan
hartu" la
gogortasun txikitatikan gerraren
kontra; frenteko lehen
lerroa ederki gozatu
nuen, etsaia ala laguna
aurrekoa tirokatu!
Mendian gora ta behera
no se puede gendun
nekatu; ahora las
ojos malkotan ta no son
lehortu, nere zauriei begira
begietara lausotu,
zauriak ez dira ixten
ta gerra ez da amaitzen

Har itzazue fusilak eskuetan. Gerraren gogortasuna txikitatik probatzen dugu; frontearen lehen lerroaz gozatuz. Laguna edo etsaia parekoa tirokatzea! mendian gora eta mendian behera, han ez zegoen nekerik hartzerik. Orain malkoak ditut begietan, eta ezin dira lehortu. Lainotu egin zaizkit nire zauriak ikusita. Zauriak ez dira itxi eta gerra ez da amaitu! (Egilearen itzulpena)

IRAZU

Nahiz eta beldurrez
egon,
odola behar da trebe; odola ez da neretzat
sorpresa ta nobedade; gerran urkeri dana,

ezin da herabe izan,
nere bizia arriskuan
ezin da nun utzi debalde
Nahiz eta beti
izan zalantza gelditu edo
beti onartu dugu kanpamentu
hainbat lege;
beti izan behar ote dugu
etsaien zaurien mende?
Ordun parte
hartzen ari gara oraindik.

"Barruan beldurra sentitu arren, itxuraz aditua izan behar zenuen. Odolak ez zekarren berritasunik edo sorpresarik, gerran maltzurkeria guztia ezin da lotsatia izan, ezin nuen nire bizitza doan arriskuan utzi. Beti zalantzan egon arren geratu ala ihes egin, beti onartzen ditugu kanpokoen zenbait lege, beti egon behar ote dugu etsaien menpe? Orduan zatitu gintuzten, eta hala jarraitzen dugu oraindik ere". (Egilearen itzulpena)

IRAZU

Nere kontra desioan
aberkide harei tira,
nork murgil du ninduen ni
hainbesteko sarraskia?
Ahora me voy a ir
un retiro jubilación.Aun en la noche
de que tenemos en la
hora de Gogoan, halare
barru-barruan

biharko desira,
begirada itxita goxo
etorkizunai begira, neure
zauriak, badakit, lurpean
daude, ojala herriari ezker ez
dira balebil!

"Nire nahiaren kontra, nire herrikideei tiro egin behar nien. Nork murgilduko gintuzke sarraski honetan? Orain, erretiro gozora hurbildu naizelarik, gogoan dut oraindik gau haien distira. Hala eta guztiz ere: goiz bateko desioa; begiak itxi eta etorkizunera begiratzen dut. Nire zauriak, badakit, lur azpian itxiko dira. Nahiago nuke herrikoak ez balira bertan itxiko! ". (Egilearen itzulpena)

  • Xenpelar dokumentazio zentroa
  • Bertsolari Txapelketa Nagusia 97, Donostia, Euskal Herriko Bertsozale Elkartea - Elkarlanean, 1998