Zientifikoa. Donostiako Echeberri dinastiaren ordezkari ospetsua 1625ean jaio zen, Donostian seguru asko. 1640an Itsas Armadako almirantea izan zen eta geroago Indietako Armadako jenerala. Nabigazioaren eta itsasontzien eraikuntzaren alderdi teoriko eta praktikoetan aditua, Jacinto Antonio de E., hain zuzen ere, zientzia nautikoaren ikerlarien aldetik nabarmendu da, aitatasuna aitortzen zaion idazki batzuen arabera. (Cfr. K. Fernández Duro, Disicias náuticas, t. V: A la mar madera, Madril 1880, 119-140 orrialdeak). Bere garaian aitortzen zitzaion balio zientifikoaren adierazle, J. de Veitia y Linagek bere Mendebaldeko Indietako Kontratazioko Iparraldean (Sevilla, 1672) Jacinto Antoniori zor zitzaizkion orrialde batzuk jaso izana aipa daiteke, "Nabigazioaren espekulatibo eta praktiko bitxi batek biltzen zituen arrazoiak" bezala aurkeztuz (C-k erreproduzituak). Fernández Duro, o. c., 125- 136 orrialdeak). Gainera, Ontzigintzari buruzko diskurtso konparatu bat zor zaio, zenbait ordenantzen arabera, azken autore honek Diskizciones náuticas, t. liburuan transkribatua. VI Noeren arka (Madril 1881), 231-241 orrialdeak. Bereziki interesgarriak dira Echeberri honek garatzen dituen ideien alderdi batzuk, bere garaiko elite espiritualen kezken munduan murgilduta dagoela adierazten dutenak. Hala, "Itsas arkitektura zientzia ulergarri eta arau egiazko eta frogapen matematiko bihurturik ikustea" da bere helburua, 1673ko otsailaren 28an Veitia Linageri (cit. gatik C. Fernández Duro, o. c., V, p. 125). Horregatik, gaitzetsi egiten du ontzigile haien jokabidea, "nabigatzaileen iritzi arrunta daramatenak, batzuengandik besteengana jasoa, kausen eta haien ondorioen arrazoia bilatzen lanik egin gabe" (Ibid. or. 121). Idatzitako testuek ez badute aski kartesiar deliberatu gisa definitzea, ikus beste nonbait kontzeptualki idazten duena: "Zientzia matematikoa benetako giza zientzia baino ospetsuagoa da, zeren besteek arrazoimenaren indarraz frogatzen dituzten doktrinek arrazoimena frogapenaren hutsezintasunaz egiaztatzen baitute" (cit. ibid., VI, p. 231). Gainera, naturaren zentzu berezi bat erakusten du: "naturak proposatutakoa" jarraitu behar da..., "Natura imitatuz, bere obretan ezin baitu ez kendu ez gehitu, bere azalaren azpian perfekziorik handiena gordez" (Ibid., or. 231, s.); eta horregatik, untzigintzako atzoko edo gaurko sistemaz alderaketak egitean, behin betiko irizpidea izango da "zeinetan egiten den gehien, obra naturaletan aztertuz; zeren artea baita, eta naturak egingo lukeen bezala egiten baititu bere obrak" (Ibid., or. 232 s.); edo, beste leku batean adierazten den bezala, ikusi beharko da "zein neurrik eta ebakidurak izan dezaketen beren partetik gehiago esperientzietan, arrazoimenaren zuzietan, nondik arautu behar den zuhaitzak lantzearen doktrina hau" (Ibid., or. 238). Azken batean, sinetsita dago badela garaia, bere garaiko ontzigintzako arkitekturaren eztabaidagai den "kortetasun eta zoritxar hori" konpondu nahi bada, "batetik bestera tradizio materialez jasotako arte praktiko bat, zatika arautuz, maneiatzen dutenen joeraren arabera" bertan behera uzteko (Ibid., or. 235), eta "beste zientzia batzuen medioa" (Ibid., or. 238): Hidrostatika, geometria, aritmetika... Ikuspuntu tekniko hutsetik, funtsezkoa iruditzen zaio, planteamenduan bertan, merkataritza-ontziak eta gerra-ontziak bereiztea, zeren eta, modu miresgarrian adierazten denez, "gaizki egongo da akemilaka zamatu batean posta korritzea edo tornu arinekin ibiltzea, ezta zaldi eskuzabal batek zama handia eramatea ere" (Ibid., V, pp. or.). Berak, pertsonalki, holandarren eraikitzeko moduaren alde egin zuen, XVII. mendearen lehen erdian itsasoaren jabe handiak baitziren (Ibid., or. 236-241). Colec-en. Vargas Ponce, Leg. Almiranteena, E letra, Memorial bat dago, 1670ean inprimatua, E.-k erregeari igorria, Cadizen sartzeagatik espetxean zegoelarik, eta ez Sanlucarren, agindu bezala, Indietatik bueltan agintzen zuen galeoiarekin. Heriotzak 1673ko irailean harrapatu zuen, bere lagunen artean eskuizkribuetan zebiltzan itsas arkitekturari buruzko bere bost diskurtso doktrina-gorputz batean bateratzeaz arduratzen zenean.Koldo LARRAÑAGA ELORZA