Bide, ubide eta portuetako ingeniaria, Izun (Oltza, Nafarroa) jaio zen 1841ean eta 1917an hil zen. Mutrikuarra zen jatorriz, eta urte gutxi batzuk besterik ez zituela joan zen bertara familia. 1852an Bergarako Errege Seminarioan sartu zen eta bertan erdi mailako ikasketak egin zituen. Ondoren Madrilera joan zen, non prestakuntza zikloa amaitu ondoren Bide, Ubide eta Portuetako Ingeniarien Eskolan ingeniaritza karrera bikain egin zuen. Karrera amaitu ondoren, 1863an Murtziako Probintziara bidali zuten arauzko praktika-ikastarorako, eta Levanten egin zituen bi urteetan, Palos lurmuturreko itsasargien eta Porman-en eraikuntza zuzendu zuen. Denboraldi batez Valentzian lan egin ondoren (bertako banaketa hidrologikora bideratu zuten), Bizkaira igaro zen, eta itsasadarraren kanalizazioan, Gernikan, jardun zuen batez ere. 1866an Puerto Ricon ikusten dugu, ekialdeko barrutiko buruzagitzaz arduratzen dena. Postu horretan Isabel Katolikoaren sukalde lana merezi izan zuen, uharte horretako San Juan portua hobetzeko egin zuen azterketa txalogarriagatik. Errutinazko lana alde batera utzita, Puerto Ricon bere presentzia eraikin zibil eta erlijioso askoren eraikuntzan eta irlako sare telegrafikoa instalatzeko ekarpen erabakigarrian nabarmendu zen. Bere kudeaketaren eraginkortasunaren aitorpen publikoaren adierazgarri, 1870ean Uharteko Herri Lanen ikuskatzaile nagusi izendatu zuten, eta ahalegin horretan Bucaná, Jocaguas eta beste ibai batzuen ibilgua erregulatzeko lan interesgarriak egin zituen, ureztatzeko uren aprobetxamenduaren ondorioetarako. 1873an penintsulara itzuli aurretik, Habanan denboraldi batez bizitzen eta Amerikako Estatu Batuetan zehar bidaia luze bat biratzen ikusiko dugu. 1874ko bukaera aldera, Bide, Ubide eta Portuetako Batzorde Aholku-emailearen idazkaritzak errekeritu zuen. Haren errepide eta trenbideen sekzioan 1877. urtera arte erabiltzen zela ikusten dugu. Urte horretan, zuzendari fakultatibo gisa, Bilboko itsasadarra eta kanpoko portua bideratzeko lanez arduratu zen, eta proiektuaren egilea eta egin ziren hobekuntza-lanen zuzendari nagusia izan zen. Hobekuntza-lan horien amaieran, Bilboko portua Espainiako onenetako eta seguruenetako bat bihurtu zen. Bizkaiko herriak Areetan (Bizkaia) eskainitako monumentuaren oinean jarri zuen brontzezko plakak dioenez, «Bilboko Hiriak itsasoarekin izan zuen ehun urteko borrokan, berak lortu zuen behin betiko epemuga, Kontsulatuaren mendetako irrika. Bere obra bikainarekin bide berria eman zion Itsasadarrari, segurtasuna nabigatzaileei eta kategoria unibertsala portu honi, klasizismoaren jatorrizko eredua». Ez da alferrikakoa izango hemen gogoratzea ezen, 1904an Evaristo de Churrucak proiektatutako eta zorionez amaitutako obren aurretik, Bilboko itsasadarraren eta Portugaleteko barraren baldintzak, izendapen tragikoa zutenak, benetan negargarriak zirela eta arrisku larrian zeudela itsasontziak sartu eta irteteko, eta ia iritsezinak zirela ekaitz-garaietan. Txurrukaren lanaren zenbatekoa Madrilgo Gobernuak aitortu zuen, eta Karlos III.aren Gurutzea eta Enkomienda arrunta, Isabel Katolikoaren Gurutze Handia eta, 1908an, Mutrikuko kondearen titulua eman zizkion. Bere aldetik, Parisko Gobernuak Ohorezko Legioaren kondekorazioa eman zion. Churruca y Brunetek hainbat aldiz kolaboratu zuen «Euskal Erria» aldizkarian eta «Revista de Obras Públicas» aldizkarian, eta bere kargu eta lanbideagatik eragina izan zezaketenez gain, gai etimologikoez interesatu zen. Irakurleak Entziklopedia honen C gorputzean, Yon Bilbaoren BIBLIOGRAFIA, aurki dezake bere ekoizpen honen zerrenda. Erref. J. Bengoetxea: Don Evaristo de Churruca, en «Euskal Erria» 76 (1917) orr. 295-300; Eduardo Urrutia: Evaristo de Churruca y Brunet. Ohar biografikoak, in «Euskalerriaren alde» 18 (1928) p. 67; Rafael Ossa Echaburu: El Bilbao del novecientos. Itsasadarraren aberastasuna eta boterea (1900-1923), Bilbo 1969, pp. 110-115.Luis
F. LARRAÑAGA
F. LARRAÑAGA