Kontzeptua

Beotibarko bataila

1321eko irailaren 19an izan zen, eta ez da Zaldibia, Alonso Onceno, Ochoa Álvarez de Isasaga eta beste batzuk ezagutarazten duten bezain handia, 70.000 borrokalari nafar eta 800 gipuzkoar zenbatesteraino iristen baitira.

Beotibarko borroka, Nafarroa eta Gipuzkoaren arteko mugan gertatzen ziren guztiak bezala, 1200. urtean Alfontso viii.aren konkista gaztelauak eragindako euskal erresumaren zatiketaren ondorio ezinbestekoa zen.

Nafarrak Lekunberriko eta Gorritiko gazteluetan babesten ziren, Tolosa eskualdean sartzeko abiapuntu gisa. Gipuzkoarrak batez ere Berastegin babesten ziren. Benetako historiara gehien egokitzen den bertsioa Moretena dirudi. Honela dio:

"Egia da aurten (1321), Gipuzkoan tropak bildu zirela eta muga hartan arma-mugimendua izan zela, Nafarroaren mugaldean sartuz lapurreta asmoarekin.

Badirudi gipuzkoarrak Gorritiko gazteluaz jabetu zirela, nafarrek segurutzat jotzen zutena. Errepresalia gisa, Erresumako gobernadorea, Ponce de Morentayna, mugarantz abiatu zen, Tolosan sartzeko prest zeuden nafar eta gaskoi talde handi batekin. Moretek San Migueletik sartu dela dio, eta Berastegi hiribildua hartu zutela adierazi du. Campiónen ustez, nafarrek aurrera jarraitu zuten Tolosa ingururaino, eta, Beotibarko bailarara iristean, Gil López de Oñaz, Larrearen etxeko jauna, oinaztarren buru zela, nafarrei eraso egin zien, porrot larria eginez. Garibayren arabera, Martín de Aybar, Errege Pendoiko alfereza, preso hartu zuten.

Euskal kantu batek eta Gaztelaniazko poema batzuek gertakari hau dute gaitzat. Euskal kantuak, Garibayk gordeta, honela dio:

Mila urte ygarotaura vere videan.guipuzkoarroc sartu diraGaztelu-co echean,nafarroquin batu diraBeotibarre pelean...Pasados mil añosel agua sigue su curso,los guipuzcoanos han entradoen la casa del castillo;se han unido con los navarrosen la batalla de Beotibar...

Michelenaren aburuz, kantu hori bataila baino askoz berriagoa da. Arrazoietako bat gipuzkoar hitza litzateke, hasiera batean onartezina eta Zaldibia, Garibay eta Isasti garaietan oso ohikoa.

Rodrigo Yañezen Alfontso xi.aren poeman, borroka fantasia eta gehiegikeria ugariz deskribatzen da. Bere ahapaldietako batek nafarren sarrerari buruz hitz egiten du:

"En aquesto acordaronNavarros e su companna,con muy gran poder entraronpor tierras de la montanna".

Et"Aquesta los dexemoque lepuscanos vençieron,e los fechos mosque después contesçieron".a amaiera garaipenarekin:

Yáñez poeta XIV. mendearen lehen erdian bizi izan zen eta batzuek Rodrigo Yáyez de Logroñorekin identifikatzen dute.

  • CAMPIÓN, A. El Genio de Nabarra. Col. Zabalkundea, pp. 136-141.
  • AROCENA, F. "La batalla de Beotibar", en Guipúzcoa en la historia. Madrid, 1964, pp. 81-86.
  • ZALDIBIA, J. M. Suma de las cosas cantábricas y guipuzcoanas. San Sebastián, 1945, pp. 37
  • YÁÑEZ, R. Poema de Alfonso Onceno. Madrid, 1868.
  • UBIETO, A. Crónica de los Estados Peninsulares. Madrid, 1951, pp. 113.
  • URKIA, F. "Beotibarko gudaketa". Euskal-Esnalea, 1928.

--

Jatorrizko testua:  Bernardo Estornés Lasa

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Agustín Arostegi