Filologoak

Bähr, Gerhard

Alemaniar jatorriko euskal hizkuntzalaria (aita ingeniaria, Kataberako meategiko zuzendaria, Aizkorri). 1900eko maiatzaren 6an jaio zen, Legazpin, Gipuzkoan, Udanako tokian, eta bertan bizi izan zuen haurtzaroa. 1945ean hil zen, errusiarrek Berlin hartu zutenean, egoera ezezagunetan.

12 eta 18 urte bitartean Alemaniako Schul Pforta ikastetxean egon zen eta I. Mundu Gerran parte hartu zuen.

Gazte-gaztetatik hasi zen ondo hitz egiten zuen euskararen hizkuntza-ikasketan, eta euskaltzain urgazle izendatu zuten "Flexiones verbales de uso actual en Legazpia (Goyerri)" Euskera aldizkaria aurkeztu ondoren. Euskal-Esnalea, Euskera eta RIEV - Revista Internacional de Estudios Vascos aldizkarietako kolaboratzailea izan zen. Lehenengoan euskal idazle gisa hasi zen Uaño naiz xirietaz (1922, or. 109). 1923an Gipuzkoan zehar ibili zen Erizkizundi Iruikoitza txostenerako datuak biltzen. 1926an, kimikako, frantseseko eta ingeleseko tituluak lortu eta Hannoverrera joan zenean, euskaraz berunaren izenari buruz idatzi zuen; 1927an, gipuzkoar aditzaren azterketa zabala argitaratu zuen, nahiz eta 1925ean Legazpiko forma bereziak aztertu zituen. Bere ikasketak etengabe agertzen dira, Euskaltzaindiak babestuta, baita laguntza ekonomikoarekin ere, gerra osteko krisi handia dela eta, bigarren mundu gerra arte. Oso gai lexiko interesgarriei buruz hitz egiten dute: ahaidetasun izena, landare izena, astro izena eta toponimoak. 1928an Hannoverko Realgymnasiumean hasi zen irakasle. 1929an Hugo Schuchard zana nekrologikoa argitaratu zuen, euskaraz idatzia, itzultzaile izan zen euskaldun horri buruz.

Alemaniara itzulita, beraz, Baskisch und Iberisch doktore-tesi antifaxista-kantabrista eskaini zion euskarari, eta Göttingengo Unibertsitateak onartu zuen 1940an. Beste hizkuntzalari batek, Karl Boudak, Eusko-Jakintza aldizkarian argitaratu zuen (1948). Estudio sobre el verbo guipuzcoano bere lan sendoa 1926, 1931, 1934 eta 1935 artean agertu zen, osatu gabe egon arren. 1936ko Lizarrako Eusko Ikaskuntzaren VII. Kongresuan eman zuen hitzaldia ezezaguna zaigu, 1936-1939 gerra zibilaren ondorioz ez baitzen topaketa egin.

Berriz ere mundu gerra batean parte hartu zuen, bigarrenean, oraingoan alemaniar armadaren interprete gisa. Bere liburutegia Hannoverreko bonbardaketan hil zen errusiar frontean zegoela.

Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Bidegileak bilduman Gerthard Bähr-i buruzko informazio gehiago dago eskuragarri.