Politikariak eta Kargu publikoak

Gallastegi Uriarte, Elias

Arrantzale, Baltzuri, Errementari, Gudari, Nik, Peli Azkasibar.

Bilbon 1892ko uztailaren 20an jaiotako euskal buruzagi nazionalista .

Era askotako artikuluak idatzi zituen "Baltzuri" "Erementari", "Gudari", "Javier de Urroz", "Luki Ibañeta", "Peli Askazibar", "Usune Irugara", "Zuriñe" eta "Arrantzale" izengoitiak erabiliz. Merkataritza-ikasketak egin zituen, euskara ikasi eta, berehala, irakasle gisa aritu zen. Honetaz gain, Bilboko Juventud Vasca-Euzko Gastedija taldekide egin eta  lehendakari izateraino iritsi zen. Antzinako “euskalerrikoek” Comunión Nacionalista euskal abertzaletasuna autonomismora bideratu zutenean, Gallastegik eta Sabino Arana-Goirirengan oinarritutako independentistek beraien ezinegona eta desadostasuna adierazi zuten. Irlandar Sinn Féinen mireslea, alderdi honekin harremanak izan zituen.  1917ko urtarrilean, Frances Cambók Euskal Herrira eginiko bisita ospetsuak, euskal nazionalismoa Kataluniako Lliga Regionalistara hurbiltzeko aukera zabalduz, bilbotar gazte taldea, martxoan beraien Aberria izeneko aldizkariaren bahiketa jasan behar izan zuena, behin betiko asaldatu zuen. 1920an Gallastegi BBBko diruzain-kide izendatu zuten, baina desadostasunek aurrera jarraitu zuten eta, 1921eko uztailaren amaieran, EBBk Bilboko Euskadiko Gaztediarekin harremanak hautsi zituen, eta "Aberri" geratu zen Comuniónekoen "Euzkadi" egunkariaren aurkako prentsa-organo gisa. Hemendik aurrera, euskal abertzaletasuna bi taldetan bananduta agertu zen: Eli Gallastegiren EAJ-PNV  ("Aberri") eta Eleizalderen, Landetaren, Kizkitzaren, eta abarren Comunión Nacionalista. Hala ere, zatiketak oihartzun txikia izan zuen gainerako euskal probintzietan, eta ia batere ez Gipuzkoan.

Ordutik aurrera, Gallastegik eta haren alderdiak kreatibismo politikoari  ekin zioten, diktaduraren ondorioz iraupen laburrekoa. 1922ko apirilean, "Emakume Abertzale Batza" sustatu zuen, Irlandako "Cumann Nam Ban" ereduari jarraituz, Luis Arana Goiri miretsiaren jarrera patriarkalari kontrajarrita. Hala ere, azken honen "Euskeldun Batzokijak" Euskadiko Gaztediarekin bat egin zuen. 1923an "Mendigoxalen Federazioaren", nazionalismo independentistaren motorra, buru izan zen. Nazionalismoaren sortzailearen tesiekin bat etorriz, kolonialismoaren aurkako jarrera sendoa hartu zuen Afrikako Gerraren aurrean, eta Abdel Krimekiko elkartasuna aldarrikatu zuen, Sabino Aranak 1898ko kubatar matxinatuekin  egin zuen bezala. Horretarako, Campiónen Pedro Mari antzeztu zuen, gerra zentzugabearen aurrean euskal jarreraren paradigma gisa, eta Sorospen Batzordea antolatu zuen mobilizatuei eta haien familiei laguntzeko.  Aurkako eta ulerkor agertu zen, halaber, “Euzkadi” egunkariarekin izen zuen eztabaidan, 1923ko abuztuaren 23ko gertakari odoltsuak zirela eta, Oscar Pérez Solís eta talde komunista bat Bilboko Herriko Etxean gotortu zirenean.

Bere kideek "Espainiako proletalgo gorriari"  zioten beldurraren aurrean, Gallastegik "euskal kapitalismo gorri eta horiari" zion mesfidantza aldarrikatu zuen. Urte horretako iraileko gertaerek Bilboko lokalak ixtea eta "Aberri" desagertzea ekarri zuten. Estatu-kolpea baino bi egun lehenago, Maciárekin batera, Kataluniako Diadan parte hartu zuen, Casanova kontseilariari omenaldia eta Abdel Krim buruzagi matxinatuaren alde topa eginez. Hala ere, Gallastegiren erbesteratzea ia bi urte geroago izan zen, bilkura politikotzat hartua izan zen 1925eko maiatzaren 3an bere omenez eginiko ezkondu aurreko agur afarian polizia sartu ondoren. Zumarragan bizi izan zen, hainbat aldiz kartzelaratua izanik, eta, azkenik, atxiloketa berri baten mehatxupean, hamabi urteko espetxe-zigorra eskatzen zion Gerra Kontseilu batetik ihesi. Hendaiara, lehenik, eta  gero Donibane Lohizunera joan zen.

Han Euskal Independentziaren aldeko batzorde bat antolatu zuen, eta Nazio Zapalduen Liga baten oinarriak ezarri zituen Maciárekin eta katalanistekin batera. 1926an, Pacho Belaustegigoitiak Torreongo (Coahuila) kotoi-bulegoaz arduratzeko egin zion eskaintza aprobetxatuz, abenduan Mexikora joan zen emaztearekin, Margarita Miñaur Muxikakoarekin eta Iker semearekin. Herrialde horretan, 1928tik aurrera, "Patria Vasca" argitaratu zuen, Amerikako eta munduko osoko euskaldunen iritzia mobilizatuz. Egunkari horretan, “Aberrian” bezala, bere hitz sutsu, humanista eta solidarioa aurkituko dugu. Mexikoko prentsan ere parte hartzeak diktadura deseroso sentiarazi zuen, azken honen kanporatzeko saiakerak alferrikakoak izan zirelarik.

1931n, nazionalismoaren bi adarrak Bergaran bildu ondoren (1930eko azaroaren 16an), jarraitzaileek eskatuta Euskal Herrira itzuli zen. Hemen euskal-irlandar merkataritza-enpresa bat zuzendu zuen. II. Errepublikaren garaian, estatutu-mugimendua errespetatu zuen, baina ez zen bat etorri nazionalismoarentzat ekar zitzakeen arriskuak zirela eta. Irailean, Bilboko Euskadiko Gazteriaren lokaletan ezkertiar talde batzuek eginiko erasoetan eta poliziak egin nahi izan zituen ikuskapenetan gertatutako istiluetan parte hartzeagatik espetxeratu zuten.

Kartzelan, eta A. de Altunarekin eta beste hamabi kiderekin batera, manifestu bat idatzi eta gose-greba bati ekin zion, Corkeko alkate irlandarraren eta hainbeste miresten zuen Gandhiren antzera. 1932an, I. Aberri Egunaren (martxoaren 27an) kudeatzaileetako bat izan zen, nahiz eta gero eta desadostasun handiagoa izan alderdiaren zuzendaritzarekin. Bateratzearen hasierako onarpen kritikotik, estatutismoaren porrota, nazionalismoaren eta errepublikaren aurkako eskuinaren arteko kolusioa (Lizarrako Estatutuaren Konkordatuaren inguruko klausula, 1931ko kandidatura) eta AVASC (“Agrupación Vasca de Acción Social Cristiana”)  anbiguoaren sorrera zirela eta,  zuzentzen zuen “Jagi-Jagi”, mendigoizaleen prentsa aldizkariarekin batera, zatiketaren bidean jarri zen. 1933an Por la libertad vasca (Verdes, 350 or.) izeneko artikulu-sorta baten lehen liburukia argitaratu zuen. Hurrengo urtean, beste hogeita hamabi militanterekin batera, alderdia behin betiko utzi zuen, Jemeinekin Sólo Jel basta izeneko foiletoaren inguruan izandako eztabaida izan ondoren. 1936ko gerran partehartzearen aurka, Eusko Jaurlaritzak, 1937ko ekainean, ebakuatu zuen, Bilboko erorketaren bezperan. Saint-Amand Montrondeko errefuxiatu-zentroan zenbait hilabete eman ondoren, aurretik ezagutzen zituen irlandar abertzaleen laguntzarekin, Irlandara joatea lortu zuen, eta han geratu zen mundu-gerra amaitu arte. Gero Donibane Lohitzunen (Lapurdi) finkatu zen, 1974ko urtarrilaren 25ean hil zen arte.

---

Jatorrizko testua: Idoia Estornés Zubizarreta

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua