Baserria, euskal arkitekturaren eredu adierazgarrienetako bat, landa lurretako paisaiaren erreferentzia nagusia izaten jarraitzen du XXI. mendean.
Jatorrian familia bakarreko bizitza eraikin mota honek, bolumen konpaktu eta izaera isolatuaren irudia azaltzen du. Dimentsio handiak dituen eraikina da, trinkoa eta eranskinik gabekoa. Bakarrik edo taldean baserri unitate gutxi batzuekin batera, ez dira ordenazio baten barne azalduko. Orokorrean bi isurietako estalki teilatua duen eraikina da, Euskal Herri atlantikoko giro euritsu eta hezearekin adostuko dena. Eguzkitzapenak eta topografiak ezarriko dute fatxada nagusiaren norabidea. Baserritarrek eguzkiaren argia eta berotasuna bilatuko dute baserriaren sarrera nagusia eta biztanleen gune bizigarrietarako, alderdi hotz eta ospelak berriz ikuilu eta biltegiak beteko dituzte etxeko guneak babestuz. Honekin batera, baserriaren asentamendua kokatzen deneko orubearekin moldatuko da, teilatuaren gailurra lekuko sestra kurbekin lerrokatuz. Bi faktore hauek izango dira baserriaren kokapena finkatuko dutenak. Inguru gertuaren ezaugarrietara moldatzen bada ere, ez da bere menpe ezartzen eta lekuaren protagonista bilakatzen da.
Auto-hornidurarako bokazioa duen bizitza unitate honek, dituen neurri haundiak direla eta eraikin berdinean erabilera desberdinak jasotzeko gaitasuna du: bizitza, ukuilua, tolarea, upategia, biltegiak, tailerra, etab. Erabilera hauek behar dituzten espazioen arabera, orokorrean, modu honetan beteko dute baserria: bizitza %20, abereak %30 eta biltegia %50. Jatorrizko erabilerak denborarekin formatuz aldatzen joan badira ere, baserriak moldatuz joan dira belaunaldi desberdinek ezarritako eskaera desberdinak izan direla eta.
XX. mendearen hasieratik aurrera, industrializazioarekin batera, baserriak bost mendeetan zehar izan duen garapena geldotu egiten du eta garai hontatik aurrera ez dira ale berriak eraikiko.