XX. mendeko bigarren aldi hori berezitasunez Euskal Herriarentzako oso zaila izan zen. Francoren diktadurapean, Euskal Herriak politika eta kultura-errepresio gogorra jasan zuen. Gudaren aurreko arte adierazpen guztiak gogortasunez zapalduak izan ziren -frankismoak modernitatea eta abangoardia demokraziarekin bat egiten zituen-, eta erregimen berriak espainiar Inperioaren mailarik distiratsueneko uneekin diktadurak identifikatzen zituen estiloak berreskuratu zitzan arte konbentzional eta historikorako iraganaren alde jardun zuen. Hala ere, berrogeita hamarreko hamarkadaren azken urteetatik aurrera, ekonomiaren garapenari esker inguruabarrak aldaketarako adierazgarriak eman zituen.
Horretara, euskal arteak bere kondaira guztian zehar lehendabiziko aldiz bere abangoardia propioa sortzerik izan zuen eta, horregatik darabilgu hitz hori, euskal artean lengoaia berriak sortzearen ahalegina bakarrik -sarritan, bertokotik, modernitatea eta tradizioa- egin ez ezik askatasun osoz sortzeko asmoa ere izan zelako, baina gizartearenganatzekoa ere, berarekin elkarrizketa bat izateari buruzko ahalegina alegia, Europan aldi horretan jada desagertua zen asmoa bestalde. Bigarren aro hori Francoren diktadura zorionez desagertu eta demokrazia ezarritakoan amaitu zen; Euskal Herria arlo guztietan, baita artearena ere, erabat garatu eta aurrera egin izaterik izan zuen aro berri bat izan zen.