EHUko Euskara Institutuak argitaratua, Euskal Literaturaren Hiztegian.
Satarka. Hondarribia, 1895-1971.
Klaudio Sagarzazu, ezizenez "Satarka", Hondarribian jaio zen 1895eko urriaren 30ean, eta hiri berean hil zen 1971ko azaroaren 23an. Honela laburbiltzen du Santi Onaindiak (1977) Sagarzazuren bizitza: "Ondarrabia'n jaioa dugu Sagartzazu 1895-10-30'an, bizi guztian bizi izan zan Tiendas kalean, 13'garren zenbakian. Ortxe jaio, bizi ta il ziran bi anaiok, Klaudio ta Dionisio, biok gaiñera ezkongai edo mutilzar porrokatu: etziran ezkondu, euskerarekin ezik". Horrez gain, Sagarzazuren itxura eta izaeraren berri ere ematen du Onaindiak (1977): "Gorputz aundi, arpegi zabal, begi urdin eta irudi barretsua" dio. Eta aurrerago: "Sagartzazu arima goxo baten jabe genuen sortzetik, eta gero irakurriz -Heine, Tagore; Juan Ramón Jiménez- goxoago biurtu zitzaion barrena".
Sagarzazuk etxegintza zuen bizibide, kontratista lanetan jardun zuen. Poeta gisa, aldizkari ezberdinetan kaleratu zituen bere lanak, hala nola, Euskal Erria, Euskal Erriaren Alde, Euskal Esnalea, El Bidasoa, Gure Herria, Hermes, Euzko Deya, Ondarribi, Egan eta Olerti. Bi poema liburu argitaratu zituen, Txinpartak (1922) eta Intza-begietan (1957). 1966an euskaltzain urgazle izendatu zuten.
1984tik aurrera Hondarribiako udalak "Bordari eta Satarka" sari literarioak antolatzen ditu Sagarzazuren omenez, eta 1996an erakunde horrek berak Ezti-tantak bilduma, hilondoko argitalpena, kaleratu zuen.
Klaudio Sagarzazu poeta estimatua dugu, ez bakarrik jasotako sariengatik, ez bada kritikoek berari buruz aipatu dutenagatik. Sariei dagokienez, 1918ko "Udaberri" lanagatik accesit-a jaso zuen Donostiako lore-jokoetan. 1923an "Agur Mirentxu" eta "Artzayaren abestia" suertatu ziren sarituak Donostian. 1924an "Ez dezu maite" olerkiarekin Baionako txapelketa irabazi zuen. 1925ean, Donostiako Santo Tomas ospakizuneko euskal jaietako lehiaketan ere irabazle izan zen Sagarzazu eta, urte horretan bertan, Hondarribiako euskal jaietan "Bidasoa'ko lurraldeari, agur" eta "Udaberria" lanak saritu zizkioten.
Egileari buruzko aipuak, beti izan dira laudoriozkoak. Juan San Martinek, adibidez, "euskal literatura murritzian bere toki berezia merezi du olerkari samur honek" dio. Koldo Mitxelenak, berriz, hauxe zioen Intza-begietan liburuari buruz:
"Eztakit zer esan bear duen poesi-mota onezaz egun edo biarko kritikak. Nik beintzat ezin dezaket gai onetan kritikarik egin. Au baita aurretan, besterik bazen ere enekienean, ezagutu nuena; au, euskaldun guztiok, baita zekenak ere, biotzean gorderik daukagun xoko minbera orretaraiño sartu zitzaidana. Geroztik irakurri dut oberik eta goragokorik, baiña eztut bestetan sumatu ustekabean artu ninduen aurtzaroko ikara berri aren bizia".
Sagarzazuren obra laburra da: aipatutako Txinpartak eta Intza begietan autorea bizirik zegoela eta Ezti-tantak hil ondoren kaleratua. Lirikoa, aberkoia, goibel-itxurakoa, naturazalea, xamurra eta antzeko adjektiboak eman izan dira hondarribiarra deskribatzeko.
Txinpartak Donostian argitaratu zen 1922an. 124 orrialdeko olerki bilduma da eta, bertan, olerki propioez gain, Sagarzazuk zenbait itzulpen ere jaso zituen, Victor Hugo eta Heine poeten testuak batez ere. Olerki propioen artean ezagunena "Aurtxoa seaskan" da, olerki horri Gabriel Olaizolak musika jarri ziolarik. San Martinek Txinpartak lana Jautarkolen Biozkadak liburuarekin konparatzen du.
Intza begietan Donostian kaleratu zen 1957an. 129 orrialde ditu eta 14 poemez osatuta dago. Sagarzazuk guraso zituen Jose Leon Sagartzazu Sopelarte eta Bruna Sagartzazu Yartzari eskainitako lana da. Izenburuak malkoei egiten die erreferentzia, hil zorian dagoen amak eta beste zenbait errealitatek sortarazten dituzten malkoei:
"Ama il-zorian ikustea, lore igartuak, guda zitalen ondoreak, txori abeslarien eriotzak, eta olako beste olerki-gaiek intzaz bustita dituzte olerkari onen begi argiak" (Onaindia 1977).
Ezti-tantak Hondarribian argitaratu zen 1996an. Lan horri buruz, honakoa dio Juan San Martinek (1996):
"Barne-gogoan, olerkariaren bihotz minduak hor jarraitzen du, zintzo asko, leialtasunez izatearen baitan sentipen orokorrak hausnartuz. Gaia, aurrekoen inguru beretik aldakuntzarik gabe, baina ikuspegi desberdinetatik hizkuntzari soinu berriak eskainiz".