Bertsolariak

Iradi, Jose Joaquin

Etxekalte.

Hernanin (Gipuzkoa) jaiotako Arlote, pendentzaile eta bertsolaria, bere bizitzan zeresana eman zuena. Etxekalteri buruz hainbat gauza kontatzen dira, hiztegira pasatuz andrajoso, arlote, echecalte hitzaren sinonimo gisa. Esaten denez, etxea erre omen zuen oinordetzan hartu zuenean, kezkarik ez izateko, baina bigarren solairua ere erre omen zioten, bere arreba batena omen zen. Etxea Hernanin bazegoen ere, bere obsesioa Donostian bizitzea zen, bertan aurkitzen baitzuen bere gusturako girorik handiena.

Etxekalte bertsolaria izan zela aipatzen da, baina bere modura, bertsoak ez baitzituen metrikaren arabera luzatzen, bere asmamenaren arabera baizik. Fausto Arocenak, Gipuzkoako Gobernu Zibilaren zigiluaren ondoren, dokumentu hau jasotzen du:

"Kartzelan eta V-ren esanetara jarri dut. S. a José Joaquín Iradi, Echecalte, Hernanikoa. Gizon hau, erotuta dagoelako aitzakian, noraezean bizi da lanik egin gabe, eskandalizatuz eta leku guztietan auziak sustatuz; tabernetara eta sagardotegietara joaten direnentzat aitzakia gisa balio du, ordena aldatzeko, eta gero Etxekalteko Gauzak tangentearen bidetik ateratzen dira. Une oro atxilotzen dute zuzenketagelan, eta gero zeladore batek laguntzen dio eta Hernanirako bidean kaleratzen du; baina hurrengo egunean berriro itzultzen da.=Ikusi dudanez, sugetzar hau ez dago erotuta, eta aitzakia horretaz baliatzen da lanik ez egiteko eta alfer eginda bizitzeko. Gainera, hainbat pertsonak ziurtatu didate dantzaria dela, eta bere itxurazko eromenarekin denek ematen diotela jaten eta edaten, eta horrela etxekotu egiten da. Horrela ez bada, herrira eraman ahal izango zintuzket, alkatearentzako ofizioarekin, itzultzen utz ez diezazuten, bertan gelditzea kaltegarria baita. beti bezala, bidezkotzat jotzen duena erabakiko du. S. "Echecalte"-ren esanetara jarri eta Hernanira, bere izaera duen herrira, eraman dezala erregutuz, Alkateari beharrezko neurriak har ditzan eskatuz, komunikazio honen arrazoia den sugetoa etengabe zaindua izan dadin eta Hiri honetara itzultzea ekidin dezan, non etengabeko eskandalu eta erreguen kausa izan den, erabaki baitut bere ardura Jose Joaquin Iradi.-k erreprimitu eta zigortu behar duela. = Jainkoak gorde zaitzala urte askoan. Donostia, 1874ko otsailaren 4a. = G Eta. = Juan Valcasa. = Hernaniko Alkate Jauna".

Gil Baré (Gabriel Lafitte), Calei-Cale (Eugenio Gabilondo) eta Fausto Arocena izan ditu protagonista.