Eleberria

Azpiroz Nazabal, José

Berastegin (Gipuzkoa) jaiotako euskarazko idazlea.

Lehenik, oroitzapen-liburu bat argitaratu zuen (Arbol zarraren kimuak, Etor, Auspoa bilduma, 1988), eta bertan, bere arbasoen gorabeherak kontatzen zituen, berrehun urte atzera eginez, gero bere bizitzako etapa ezberdinetako oroitzapenak eskaintzeko. Gero, 1989an, beste bat argitaratu zuen 1936-1939ko gerra zibilean izandako ibilerak kontatuz, Gogoz kontrako pausoak izenburupean; Auspoa bilduman ere argitaratu zen. Azpirozek batailetan parte hartu behar du Espainia osoan zehar, baina borroka lehenbailehen amaitzea da bere helburu nagusia. Errekete nafarrek Berastegiko herria hartu eta gutxira, eta soldadutza berehala hasiko zenez, bere adinagatik, milizia falangistetan boluntario sartzea erabaki zuen, bere familia beti egon baitzen karlisten aurka, Berastegin gehiengoa zutenak. Liburua oso zehatza da, eta harrigarria da egileak buruz ikasteko duen gaitasunagatik.

Bere azken liburua ere, Auspoa bildumakoa, baina Sendoa etxeak argitaratua, 1997an agertu zen. Alkarrentzat jaioak izenburupean, nobela bat zen. Bi gazteren istorioa kontatzen zuen: eskolan elkar ezagutu ondoren, egun batean maitemindu egiten dira, eta, ezbehar askoren ondoren, ezkontzea lortzen dute.

Bildumaren bildumaren zuzendari Antonio Zavalak Berastegin lanaren aurkezpenean (Auspoaren auspoa III, Sendoa, 1999 liburukian jasoa) esan zuenez, "liburuan, kontatzen diren gertaeren ostean, baserri ugari agertzen dira. Baserri horiek, egileak esan zidanez, Amasan irudikatu zituen, baina benetan Berastegikoak dira, ez izan zalantzarik".

Aur-denbora

Lenago esatera nola, oso umea nere ala, eraman ninduten Goienetxe'ra aitaren bizkarrean. En la noche de pequeña, que no tiene vez en la presente. Lenen gauzak, oroitzen naizenean izenak (zein aurrena eta zein atzena), ez dakit, baina nere ustez bezela diratuko dugu.

Osaba Brauli-da eztaiak oroitzen naiz. Un restaurante arrozpiloa, piper morroak gorri-gorri gaiñean zegoan, nola eman ziguten; nik jan nai ez.

"Jakiña, lenengo aldiz se'itan nuan jaki ura. La etapa artan, nuestra casa, la esoza esnehecho una única que se han sido la fiesta. A verberlo que sea en otro día.

Ta nik ez jan nai ta izeba Martinak erritan eman zidan.

Después, la obra de Mari Josepa se han sido la obra, da el goxos cómo se me zizkidaten, da la noche de la tema cómo estar. Au 1918'an illa da, gripe urtean, Martxoan zioenez zutenez, nik hogei ta zortzi illabete nituala.

Haurtzaroa

"Lehen kontatu dizuet nola, haurra nintzela, eraman ninduten Goienetxera aitaren bizkarrean. Hain zen txikia, ez dut gogoan. Gogoratzen ditudan lehen gauzak zeintzuk diren esango dizuet, nahiz eta ez dakidan zeintzuk diren lehenak eta zeintzuk ondorengoak, baina esango dizuet, nire ustez, diren bezala.

Osaba Braulioren ezteiak ditut gogoan. Nola eman ziguten jatetxe batean arroz pila bat pipermorro gorri-gorriekin, eta nik ez nuen jan nahi.

Jaki hura ikusten nuen lehen aldia izango zen. Garai hartan, gure etxeetan, arrozesnea baino ez zen jaten, eta hori jai egunetan. Arraroa zen beste egunen batean ikustea.

Nik ez nuen jan nahi, eta izeba Martinak errieta egin zidan.

Gero, gogoratzen naiz nolakoa zen izeba Mari Josepa, eta nola ematen zizkigun goxokiak, eta nola egon zen hilda ohe gainean. 1918an hil zen, gripearen urtean, eta martxoan esaten zutenez, eta nik hogeita zortzi hilabete nituen".

(Arbol zarraren kimuak, Edit. Etor, 1988)