Literatoak

Mujika Urdangarin, Luis Maria

Idazle gipuzkoarra, Lizartzan 1939ko urriaren 10ean jaioa.

Donostian bizi dena. Filologian doktoratu zen, eta duela urte askotatik Euskal Herriko Unibertsitateko Irakasleen Eskolako irakaslea da Donostian. mendeko 90eko hamarkadaren erdialdean Egan aldizkari literarioaren koordinazioa bere gain hartu zuen eta literaturari buruz egindako azterketengatik esanguratu da. Euskara-gaztelania eta euskal gaztelania hiztegi baten egilea da (Diccionario General y Técnico, Ediciones Vascas, 1977), bai eta Gipuzkoako herri askotako toponimiari buruzko 18 liburuko bilduma baten egilea ere. Bilduma hori XX. mendeko 80ko hamarkadan argitaratu zen, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan, eta Euskal toponimiazko materialeak izenburua du. Toponimiako ikasketekin jarraituz, Iparraldeko toponimoa (Hiria, 2005) argitaratzen du.

Literatura sari gehien lortu dituen euskarazko idazlea da, ziur aski. Hitzak ebakitzean lanarekin Kritikaren Saria lortu zuen; Aire neurtuak lanarekin, Lizardi poesia saria; Loitzu herrian uda partean eta Hiru egun Larburun lanarekin Txomin Agirre eleberria; Nire soneto beroak lanarekin Irun Hiria olerkia; eta Bidean ihes el Irun Hiria eleberria, besteak beste.

Filologia eta analisi literarioari buruzko liburuei dagokienez, 1982an Latina eta erromanikoaren eragineuskaran (Sendoa) argitaratu zuen, non latinak eta erromantzeak euskaran zuten eragina aztertzen zuen; 1985ean, Euskal lirika tradizionala (Haranburu), lau liburuki euskal lirika tradizionalari buruz; 1983an, Lizardiren lirika bideak (Haranburu); 1984an, Miranderen poesgintza. Azken bi hauek Mirande eta Xabier Lizardiren poesia aztertzen dute. 1985ean euskal lirika tradizionalaren historia bat argitaratu zuen Euskal lirika tradizionala (Haranburu).

Literatur sorkuntzako liburu hauek ditu: Bide giroak (Sendoa, 1963, poesia); Urdin eta burni (Auñamendi, 1965, poesia); Hitzak ebakitzean (Kriselu, 1975, poesia); Zortziko hautsiak (Ediciones Vascas, 1978, poesia); Herria eta bidea (Ediciones Vascas, 1978); Ipuin baten airean (Herrian, 1979, 1995); Narrazio baten kutxa Nafarroa (Hiria, 1999, artikuluak); Memoria galduak (Hiria, 2000, eleberria); Barne ibilerak (Hiria, 2001, 1985 eta 1996 bitartean idatzitako poemen bilduma); Mirakontxako solasak (Hiria, 2002); Oroitzapen galduak (Hiria, 2006, poesia); Aita Estanixen arbideak (Hiria, 2007, eleberria) eta Garaetako gereziak 2011 (hiria).

Memoria galduak eleberria, esaterako, erregimen frankistaren azken urteetako Bilbon kokatzen da. Protagonista nagusia, Markel Madinabeitia, Eusko Alderdi Jeltzaleko azken orduko afiliatu bat da, aseguru agentzia baten jabea. Bere idazkariari bere memoriak idazteko eskatu dio, euskal abertzale on gisa agertzeko tematuta, baina emakume hau bere iragana beste ezer baino frankistagoa dela gogoraraztera etorri zaio. Mujikak adierazi zuenez, eleberriak Bilboko burgesia kritikatzen du, diktadura frankistaren amaieran "jaka aldatu" zuelako. Aurreko beste eleberri batzuetan, 36ko gerra zibilean girotutako istorioak eskaini ditu Mujikak, bere eszenatoki kutunetako bat.

Poeta lanari dagokionez, Mujika metrikaz eta, zehazki, sonetoaz baliatzeagatik nabarmendu da, besteak beste, bere belaunaldiko poeta gehienek ez bezala. Existentzialista kutsuko poesiatik hasi, eta kutsu erlijioso edo filosofikoko beste poesia bateraino idatzi du Mujikak, baita paisaia-poemak ere, poetak oso maite duen Nafarroako paisaiak islatzen dituztenak batez ere.