1909ko urtarrilaren 24an Irunen jaiotako gipuzkoar nortasuna, non bere gurasoek -euskalduna eta euskal-espainiarra- aduana agentzia bat zuten. Irunen hil zen, 1981eko abuztuaren 27an.
Anaietako bat ingeniaria zen, beste bat apaiza eta hirugarren batek Ohorezko Legioa lortu zuen bere ikerketa kimikoengatik (Ergadyl-aren asmatzailea). Maritxu familia agentzian eta Hendaiako Hirigoyen Etxean hasi zen lanean, eta eskandalu soziala eragin zuen, emakumeen berezko jarduera ez zela uste baitzen. Nazionalitate bikoitza zuen, espainiarra eta frantziarra, eta abentura eta ekintza gogo asko, bulegoko paperekin eta kontrabando kontuekin asetzen ez zirenak, garai hartako Irungo jarduera nagusia.
Gerra Zibila hasi zenean, bere familia Bidasoaz bestaldera joan zen, Beozieren "Kontxesinea" etxera. 1940ko udan, alemaniarrek etxebizitzaren zati bat konfiskatu zuten eta 15 soldadu bertan sartu ziren. Erresistentziak informazio lanetan eta iheslarien joan-etorrietan laguntzea eskaini zion, eta hark berehala onartu zuen. Bere izaera urduriak, horrela, jarduera klandestinoetan aurkitu zuen bere lekua. Eraitsitako hegazkinlari aliatuak hornitzen zituen inguruko baserrietan edo Espainian lortzen zituen hornikuntzekin, hitzorduak egiten zituen, ostatuak bilatzen zituen... "Abenturazale talde bat ginen, pertsona ausartena", esaten zuen. Parisen jasotzen zituen, gaueko trenean dokumentazio faltsuarekin Saint-Jean-de-Luzeko Ambrosio San Vicenteren etxeraino bidaiatzen zuen haiekin, eta gero, Oiartzungo "Sarobe" baserritik, Espainiara pasarazten zituen, Portugal-Londresera bidean. "Guztira, 39 judutarri eta 113 hegazkinlariri lagundu nien muga pasatzen (Deia, 1978-03-9)".
Comète Sarean, zeinarentzat lan egiten baitzuen, ez ziren fidatzen beren metodo oso pertsonalez: aise mugitzen zen kontrabandoko giro ezagunetan, non isilmandatariak ugaritzen baitziren. Bere taldeko kontrabandistetako bat Baionako komisariatik irteten ikusi zuten. Berak defendatu zuen esanez alemaniarrekin tratuak mantentzeak pausoetarako informazio baliagarriak lortzea ahalbidetzen zuela. Baina kontua da Comète-n izuturik aurkitu zutela kontrabandisten zuhurtziarik ezaz beren existentziaz zekiten jende dezente zegoela. Bestalde, Maritxuren kontaktuaren ondorioz, hegazkinlariak Gestapoko agente bat eta ofizial nazi baten maitalea bizi ziren etxe batean bizi ziren. "Star" pistola txiki banaezina zeraman. Beraz, alde batera utzi zituzten bera eta bere taldea, eta Espainian zeharreko ibilbiderako txanpona pezetatan trukatzea soilik agindu zioten.
Azkenean, beldurrik txarrenak bete egin ziren, eta 1943ko uztailaren 13an Maritxuren taldea atxilotu zuen Gestapok. Hiru kide Alemaniara deportatu zituzten -handik trakets itzuli ziren, baina biziak- eta Maritxuk, anaia kimikoa nazien preso zeukanak, bere burua salbatzea lortu zuen. Bera Baionako Gestapoko komisariatik eta Miarritzeko presondegitik pasatu zen, galdeketetan tinko irautea lortu zuen, eta askatasuna itzuli zioten.
Askapenaren ondoren, 1945ean Maritxu Irunera itzuli zen eta bertan Eugenio Angoso merkatari eta kirolariarekin ezkondu eta bere aduana agentzia zuzendu zuen. Aliatuen kondekorazioak eta diplomak zeuzkan (Marshall jeneral britainiarra, Dwigh Eisenhower, Gerra Gurutzea, Ohorezko Legioa, etab.).