EHUko Euskara Institutuak argitaratua, Euskal Literaturaren Hiztegian.
Merkataritza-ikasketak egin zituen, eta bizitza osoa Banco de Vizcaya delakoan eman zuen lanean. Bertako Boletín Informativo de la revista financiera del banco de Vizcaya aldizkariaren egilea izan zen denbora batez. Alabaina, 1931tik hil artean idazle nekaezina izan zen lekeitiarra. 1963an euskaltzain oso izendatu zuten. Idazle gisa era guztietako generoak landu zituen: eleberria, poesia, ipuina, antzerkia, itzulpena eta kazetaritza lanak. Beraz, lan zabalaren egilea dugu Erkiaga. Hala eta guztiz ere, Erkiagaren lanik ezagunenak eleberriak direla esan dezakegu.
Ez da erraza Erkiaga korronte literario batean edo bestean kokatzea, ibilbide luzeko idazlea izan zelako. Nagusiki bat egiten du gerraosteko literaturaren lerroekin eta ikuspegiarekin; hau da, gerra aurreko literaturan oinarritzat hartuta, bertatik aldentzeko zenbait ahalegin egin zuen Erkiagak, baina harekiko lotura erabat apurtu gabe. Molde berritzaileagoen aldeko bilakaera antzemangarria da, berau apaltzat jo behar badugu ere.
Aipatu bezala, Erkiagaren lehenengo lanak 1931koak ditugu; sartu, olerkiak idatziz sartu zen literaturaren munduan. "Endaitz eta "Erkiagarre" izengoitiak maiz erabili zituen lanak izenpetzeko. Olerki ugari idatzi zuen arren, bizi artean Erkiagak ez zuen poema-libururik argitaratu. Idatzi zituen olerki guztiak han hemengo aldizkarietan barreiatuta gelditu ziren, harik eta Labayru Ikastegiak Erkiagaren poesia osoa Eskubete neurtitz I eta II (2006) liburuetan eman zuen arte.
Esan bezala, Erkiagaren olerkigintza gerra aurrean hasi zen, eta Lauaxetaren sinbolismoaren eragina gertu-gertutik jaso zuen, egilearen oinarri estetikoak Juan Ramón Jiménezen olerkigintzara ere hurbiltzen badira ere. Naturaren galdea ironiaren eta atsekabearen bidez azaltzen da Erkiagaren lanetan. Olerkari ezkorra da Erkiaga: ezer ez da naturan aldatzen. Hala ere, kutsu aszetiko tradizional nabarmena du, eta horrek eraman du alde metafisiko eta erlijiosora irtenbide bila, gizarteak eta naturak ez baitute konponbiderik eskaintzen. Olerkien artean nabarmentzekoak dira "Nekazariarena", "Azkueren heriotzan", "Axular handiari", "Lora gorriak" eta "Illobi izengabea". Azken horretan, (Egan aldizkarian argitaratua 1962an), berriz, gerrak eragindako sumindura azaltzen da. Barne-esperientziatik abiatuta, espresionismoraino heltzen da, tonu lazgarri bezain hunkigarria lortuz. Erkiagarena gaurkotasuna galdu duen olerkigintza dela esan beharko genuke.
Arestian genioen moduan, lekeitiarra ezagunagoa dugu eleberrigintzan. Alor horretan ahalegin handia egin zuen. Hren lanak ia-ia gure egunetaraino iritsi baziren ere, Erkiagaren eleberriak, oro har, molde tradizionaleko eleberriak ditugu, gerra aurreko estetikei begira daudenak, alegia.
Arranegi (Itxaropena, 1958) eleberriak Txomin Agirreren Kresala lanari jarraitzen dio orpoz orpo. Berau, Arranondon (Lekeition) kokatua, herriari egindako kantua da, haren erretratu etnografikoa. Pertsonaiak eta argumentuak oso apalak eta ahulak dira. Deskripzioak oso aberatsak dira, hizkera ezin oparoagoaz jantziak, baina, irakurketa moteldu baino ez dute egiten. Hortaz, Arranegi ohiturazko eleberrien ildoko lana dugu. Horregatik, beharbada, Erkiagak argitaratutako hurrengo eleberrian, Araibar Zalduna (Itxaropena, 1962) ahalegintxoa egin zuen eleberria hiriko girora eramateko. Alabaina, gizon eta emakumeen arteko harremanak ardatz dituen eleberri horren konponbideak moraltasun eta etika kristaura jotzen du, pertsonaien eta egoeren arteko manikeismoa argi eta garbi utziz. Manikeismoa eta bekatuak dakarren zigorra (atzera ere, beraz, ikuspegi moralista) ditugu ardatz Batetik bestera (Itxaropena, 1962) eleberrian. Oraingoan, argumentua pertsonaia bakar baten bizipenen inguruan gertatzen da. Jaioko dira (Labayru, 1984) eleberrian, aldiz, Erkiagak Espainiako Gerra Zibileko zauriak izan zituen kontagai. Idazkera poetikoa alde batera utzi zuen, eta, horrela, narrazioa arintzea lortu zuen. Txurio Txoria (Labayru, 1986) 1963an idatzi zuen Erkiagak, eta hasierako lanen ildoekin eta ezaugarriekin egiten du bat. Erkiaga narrazioa hiriko girora eramaten ahalegindu zen, baina, aurrekoetan bezalaxe, intrigaren konponbidea erlijiosoa eta moralista da. Argitaratutako azken eleberrian, Irribarrea galtzen denean (Bizkaiko Foru Aldundia, 1987) bada gaia eta idazteko teknikak berritzeko gogoa; alabaina, hain berea zen moral kristauari ez dio, azkenean, bizkarra ematen.
Laburbilduz, Erkiagaren eleberri-ereduari dagokionez, honako hiru ezaugarri nagusi hauek aipa ditzakegu: eleberria bera jendea hezteko tresnatzat hartzea, konponbideak existentzia kristauan aurkitu nahi izatea, eta, batez ere, lanari kutsu lirikoa ematen dion hizkuntzaren aldeko ahalegin sendoa planteatzea.
Olerki-lanekin gertatu zen bezala, Erkiagaren han-hemengo bestelako prosa lanak Labayru Ikastegiak bildu zituen, Berbalauaren Kulunkan I eta II (2001) liburuetan. Bestalde, Erkiagaren itzulpenen artean aipatzekoa da G. Simenon-en Aspaldiko Maigret (Labayru, 2009) polizia-eleberria. 1955ean idatzia, Yoldiren Hamabost egun Urgain?en eleberriarekin batera ekarri zuen euskal literaturara genero poliziakoa. Platon-en Parmenides itzuli zuela ere aipa liteke. Antzerti jayan izan naiz, Sinisgogorra eta Kanpaien atsekabez antzezlanak ere idatzi zituen.