Tolosan jaio zen XVI. mendeko gipuzkoar militarra.
Konkistatzailea Mexikon, Oñatiko Kristobalen agindupean. Zilar-meatze ugari eta aberatsak aurkitu zituen, indiarrekin modu baketsuan jardunez. Kristobal Oñatikoari, Diego Ibarrari eta Baltasar Tremiñori eman zien bere aurkikuntzen berri Tolosak. Aurkikuntza horien aurrean Tolosako kanpalekuan hiribildu bat sortzea adostu zuten. 1548ko urtarrilaren 20an sortu zen Zacatecas. Hobien ustiapenerako arazo nagusia txitximeken presentzia zen, lurraldearen jabeak, Maxorro buruzagiak zuzenduta. Tolosa, Galizia Berria eta Zacatecasen konkistatzailea, Barbalonga deitua, Leonor izeneko alaba bat zuen, Cristobal de Zaldibarrekin ezkondu zena, Cristobal de Oñateren iloba, Mexikoko gizon aberatsenetako bat.
Aitaginarrebaren Jaliscoko espedizio beldurgarrietan agertu zen Tolosa. Leonor Moctezumarekin, Hernan Cortesen alabarekin, ezkonduta zegoen. Argentinako Zacatecas aztarnategien aurkikuntza Ibarra, Tolosa eta Oñatiren arteko aliantzen abiapuntua ere izan zen, XVI. mendean koloniaren oinarrizko euskarri izan zen familia multzo bereizezina osatuz.
Erref. Vicente Lascurain: Caudillos de la Conquista de México, Boletín del Instituto Americano de Estudios Vascos, Buenos Aires, 1956, nº 27; S. de Ispizua, T. II, 1915.