Gerrillariak

Santa Cruz Loidi, Manuel Ignacio

Endarlazako gaizpideak karlisten Estatu Gorenaren pazientzia gainezka jartzen du eta abadeari bizirik ateratzeko aukera guztiak etetea erabakitzen du. On Karlosek berak ere erabat gaitzetsi zuen. Horrela, Beran Valdespinako Markesari ematen zaio (uztailaren 9a) eta muga igarotzen du. Baina irailean Esteban Indart (Lasalako Korneta) eta Francisco Arbelaitz (Praxcu Bordagaraico) Lizarragaren eskutik fusilatu izanak berriz itzultzera bultzarazten dute. Lehendabizi Aritxulegin du gotorlekua, korreligionarioen eta gobernukideen aurka defendatuko da, berea izan zuen batailoi bat Berrobin matxinatu egiten du eta, matxinatutako 18 konpainiak, Asteasun hain gorrotagarria zen Lizarragari itxitura jartzen diote. Azkenean ere menderatua, eta bere partida bedeinketatuz, bere lankide izan zituenak banan banan besarkatzen ditu eta abenduaren 7an, behin betiko Frantziara abiatzen da bere gizonak Araotzen errendituz.