Echevarría Rotaechek 1920an 8 milioi pezetako kapitalarekin sortutako sozietate anonimo sidero-metalurgikoa. Berez, enpresaren jatorria lehenagokoa izan zen, baina beste sozietate-forma batzuekin. Bere jatorria 1878an koka daiteke. Urte horretan, Federico Echevarríak, bere aitarekin, José Echevarría Azcoagarekin, eta bere anaia gaztearekin, Joserekin, Recalde baserria eta bere lurrak erosi zituen, Begoñako Basilikatik gertu. Lur horien zatirik baxuena Udalaren Gas Fabrikari saldu zion eta inguruko beste lur batzuk erosi zituen (Juan de Zuricalday bere koinatuaren eta bere emaztearen beste senide batzuenak eta Eduardo Victoria de Lecearenak zirenak). Familiak latorri ijezte eta estanpazio lantegi xume bat eraikitzeari ekion zion, beranduago galdaragintzarako eta bainu galbanizatuetarako zabalduko zena.
1885 inguruan, Federico eta José Echevarría Rotaeche, “Echevarría Hermanos” izeneko konpainian elkarturik, aitaren industria-negozioez arduratu ziren (1896an hil zen). Baina laster, Federico Echevarríak proiektu berriei ekingo zien. Hala, Juan de Zuricaldayrekin batera, lursail berriak erosi zituen “Echevarría Hermanos” enpresaren izenean, eta, Recalde fabrika handitu ondoren, 1886an ferratzeko iltzeen fabrikazio mekanikoa hasi zen, mundu osoan merkaturatuko zuena. 1894an, Recaldeko fabrikaren jabe gisa, Frederick Siemens-ekin lankidetza teknikorako kontratua sinatu zuen, Espainian muntatu zen Siemens altzairua ekoizteko lehen labea instalatzeko, ijezketa-tren batzuekin batera.
1901ean, Recaldeko instalazioak aski ez zirenez (une horretan, 22.590 m2, zazpi nabe eta dozena bat eraikin baino gehiago), Federico Echevarríak Kastrexanan zegoen Santa Ana alanbre fabrika , labe garai batekin eta trefileria sekzioekin, Recaldeko lantegiarekin trenbide adar batekin lotu zuena, eta alboan zegoen eta tatxetak ekoizten zituen “Fábrica de Hierros y Fundición Santa Agueda” izenekoa erosi zuen. Bertan, aitak hasitako siderurgia-multzoa zabaldu zuen, makineria egiteko eta konpontzeko tailer mekaniko bat sortuz.
1902an emaztea hil ondoren , 1903an ”Federico Echevarría e Hijos” sozietate komanditarioa sortu zuen. Enpresa berrian Federico Echevarria, bere ondasun industrialen ekarpena egin zuena, eta bere seme nagusiak, (Juan eta Luis) bazkide kolektibo izan ziren eta beste zortziak komanditarioak. 1920an, enpresa berriak, hainbat Echevarria lantegik bat eginda (Recalden 230 langilerekin eta Kastrexanan 83 langilerekin) 2.500 tona altzairu ekoitzi zituen
1920an, “Federico Echevarría e Hijos” enpresa “Sociedad Anónima Echevarría” bihurtu zen. Enpresa berriak, 1915etik aurrera probatzen ari zen altzairu fin eta bereziak egiten hasi zen. Handik gutxira, merkatuan HEVA izenarekin agertu ziren. Handik aurrera, enpresak neurrizko goraldia bizi izan zuen: errentagarritasuna (ordaindutako kapitalaren guztizkoarekiko zerga-mozkinen ehunekoa gehi erreserbak) handituz joan zen, % 4 eta % 8 artean, 1920ko bigarren erdian, Bizkaian sektoreko enpresa gehienentzat gertatutakoaren antzera. Langile kopurua, berriz, 1920an, 780 ingurutik 1.300era pasatu zen 1930ean. 1920ko hamarkadaren erdialdean egindako inbertsioei esker, nahiko goiz gainditu zuen 1929 eta 1931 urteen arteko krisialdia.
Begoñako eta Kastrexanako lantegiez gain, Gerra Zibilaren ondoren, Echevarriak “Santa Ana de Boluetari” altzairua ekoizteko labe garai bat alokatu zion.
Gerra Zibiletik Begoñako lantegia etengabe zabaldu zen Mallonako hilerri zaharrarekin muga egiten zuten lurretatik.
Bilboko hirigunetik hurbil egoteak eta lekurik ezak beste leku batera joatera behartu zuten eta, horregatik, 1963an lekualdaketa hasi ziren. Aukeratutako lekua Basaurin zegoen eta bertara tailer batzuk eraman zituen eta labe berriak jarri ziren. Fabrika 1967an hasi zen funtzionatzen.
Hirurogeita hamarreko hamarkadan siderurgia-sektoreak izan zuen krisialdiaren ondorioz, 1988an, “Echevarría” sozietatea, “Aceros de Llodiorekin”, “P. Orbegozorekin”, “Olarrarekin” eta “Forjas Alavesasekin” sektore publikoan sartu zen “Acenor” enpresa sortuz. Bi urte beranduago, “Acenor” eta “Forjas y Aceros de Reinosa”, altzairu bereziak ekoizten zituzten Espainiako bi fabrikatzaile nagusiak, bateratu ziren “Sidenor” enpresa sortuz. Dena den, 1994ra arte ez ziren benetan bateratu. Hurrengo urtean, 1995ean, taldea pribatizatzeko prozesuan sartu zen. Beraz, Basauriko “Echevarria” planta zaharra bertan sartuta dago. Lantegi honek 2000. urtean altzairutegi berri bat jarri zuen martxan.
Begoñako “Echevarría” fabrika zaharraren orubea hutsik geratu zen laurogeiko hamarkadan, harik eta 1989an Bilboko Udalak parke publiko bat egiteko erosi zuen arte. Han, lehengo industria-erabileraren lekuko, tximinia bat geratu zen.
--
Jatorrizko testua: Eduardo Alonso Olea (2007)
Itzulpena: Elia itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua