Antzinako leinua, jatorria argitu gabe duena. Belaunaldi askotan, Bizkaiko jaunak etxe honetakoak izan ziren. Haro abizena Bizkaiko jauntxoek hartu zuten, Haro izeneko tokian (Errioxa) izan zuten eraginagatik eta gobernuagatik. Eneko Lopitz Ezkerra Bizkaiko lehen jaun historikoaren garaitik, López edo Lopitz familia Errioxan errotu zen, ez bakarrik arbasoek utzi zutenarengatik, baizik eta hainbat erregek, eginiko zerbitzuen sari gisa, emandako dohaintzengatik ere. Lope Iñiguez edo Lope Enekoitz, Lopez Ezkerraren seme eta oinordekoa, Bilibioko gaztelu ospetsua izan zuen zaintzapean, eta harekin batera Haro, Nafarroako erregeak, Antso de Peñalenekoak, emandako kontzesioaren arabera. Lopitz familiak Haroren abizen toponimikoa hartuko zuen Lope Iñiguezen semea eta Bizkaiko hirugarren jaun historikoa izan zen Diego López de Haro El Buenorengandik hasita (“Zintzoa”). Honi, Gaztelako Alfontso VI.a erregeak inguruko bizilagunekin demografikoki hazitako Haroko herrixkaren zaintzaren ardura eman zion. Erregealdi berean Naiarako, hau da, Errioxa osokoa ere jaso zuen. Haro abizenarekin sinaturiko lehen dokumentua 1117koa da. Hortik aurrera, haren ondorengo guztiek erabiliko zuten. Argi geratu behar da Bizkaiko jaunek ez zutela abizen hori hartu Haroko hiribilduaren fundatzaileak izan zirelako, baizik eta bertan, agintari gisa, aritu zirelako: "Bizkaiko Jaunak, Haroko hiribilduko sortzaileak izan zirela esan arren, ez ziren jaun jabeak, arrazoi horrengatik behintzat; izan ere, garai hartako adierazpenek (1185) adierazten dute Erregearen jaurerrian zeudela, hau da, haren edukitzan eta gobernazioan" (Garibay: Compendio historial de España, 19. liburua, XIV. atala). Haro etxearen genealogiak aztertu dituzten hainbat autorek beren jatorri ilunen zailtasuna aurkitu dute. Horrexegatik daude hainbeste genealogia (ik. Labayru: Historia General del Señorío de Vizcaya, t. II, or. 45-49 ; Batzuen artean: Edad Media y Señor; El Señorío de Vizcaya, Bilbo, 1972, or. 68-74). Zailtasun hori gainditu egin da gure kasuan, familiak abizen hori hartu zuenetik Haroren etxea aztertu baitugu. Lopitz familiaren eta Bizkaiko lehen jaunen jatorria aztertzeko, ikus. BIZKAIA. Haro leinuan Bizkaiko hainbat jaun nabarmendu ziren: Diego Lopitz I.a Harokoa (1093-1124), Diego Lopitz II.a Harokoa (1170-1214), Lope II.a Diaz Harokoa (1259), Diego Lopitz III.a Harokoa (1236-1254), Lope III.a Diaz Harokoa (1254-1288), Diego Lopitz IV.a Harokoa (1288-1289), Maria I.a Diaz Harokoa (1289-1295; 1310-1322; 1326-1334), Diego Lopitz V.a Harokoa (1295-1310), Joan, Begibakarra (1322- 1326), Maria II.a Diaz Harokoa (1334-1349), Nuño Lara eta Diaz Harokoa (1350-1352) y Joana I.a Larakoa (1352-1359).
Harotarrak leinu-buruak izan ziren Laratarren etsaiak izanik, batez ere Gaztelako Alfontso X.a Jakintsuaren eta haren semearen Antso IV.a Ausartaren garaian. Familia horrek eragin handia izan zuen XII. eta XIII. mendeetako gertaera historikoetan, batez ere. Gaztelako erregeekin bat egiteak Bizkaiko Jaurerria Gaztelarekin elkartzea ekarri zuen, Iruñeko erresumaren interesen kontra. A. de Ortuetak honela diosku: "Zatikatze honek ez zion soilik Nafarroari kendu Bizkaiak eman zezakeen laguntza ahaltsua, ziurrenik, biztanleria eta baliabide nahiko garrantzitsuak zituen; baizik eta, eta hori izan zen benetan negargarria, handik gutxira bere eta bere jaunen inguruan Araba eta Gipuzkoa erakarriko zituen gune bat sortu zen". (Ortuetako A.: Navarra y la unidad política vasca, Bartzelona, 1931, p. 255). Erref.: A. de Ortueta: Navarra y la unidad política vasca, Barcelona, 1931, p. 255). . Labayru: "Historia General del Señorío de Vizcaya", t. II; L. de Salazar y Castro: Historia genealógica de la Casa de Haro, Madrid, 1920, t. I; Batzuen artean: Edad Media y Señoríos: El Señorío de Vizcaya, Bilbao, 1972; Jesús de Leza: Los López Díaz de Haro, Señores de Vizcaya y Señores de Cameros en el gobierno de La Rioja durante la Edad Media: 1016-1334, Logroño, 1954.
--
Jatorrizko testua: Urbano ASARTA EPENZA
Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua