Monarkia eta noblezia

Nafarroako Karlos ii.a Gaiztoa

Karlos ii.a, kulturaren eta artearen maitalea. XIV. mendea Nafarroako artearen urrezko aroa da; pinturak, eskulturak, musikak eta arkitekturak ibilbide berriak dituzte sofistikazioaren eta fintasunaren alorrean.

"Artean eragin frantsesa da nagusi oraindik ere. Arkitektura erlijiosoak atzerantz botatzen du aszetika capucha eta apaindu egiten du gorteko damekin. Harria Malinen ahokadurarekin lehian...",

dio Campiónek bi Karlosen erregealdiari buruz, aita-semeei buruz. Lehenaren erregealdian Uxueko eliza, Los Arcosko Andre Mariaren klaustroa, Obanosko parrokia-eliza, Garesko San Pedro eta abar daude. Karlos ii.ari bere garaiko musikaririk onena, Guillaume de Machaut (1300-1377), ars-aren maisu eximioa, bere zerbitzura egotearen loria ere jarri zion, erregealdia hasi zuenetik.

"Guillaume de Machaut, XIV. mendeko musikari nagusia, errege gaztearen irudi sinpatikoarekin maitemindu zen bezain laster, eta horrek berak adierazten du Karlos ii.a maitale sutsua zela, eta natura, berriz, musika-artearen benetako mezenas".

(G. Angles).

Urte horretan (1349) Navarreko Jugement dou rois idatzi zuen harentzat, eta 1357ko urrian Le confort d'ami eskaini zion errege gazteari, Arleuxeko ziapeetan kontsolatzeko. Bere beste musikari batzuk hauek izan ziren: Guillem eta Llorens, tronpeta-jotzaileak, Guillot Bertrán eta Guyón, ministro baionarrak, Bonlofos eta haren seme Gento, juglares, Perrin de Badet, Juan de Romans, ministrilak, Pierre du Bar eta bere semea, harpa-juglareak, etab. Hala ere, Higinio Anglések ez du uste musika polifonikoa jotzeko kapera bat duenik, beste monarka batzuek zuten bezala. Foixeko Gorteko musikariak, Aragoikoak eta Gaztelakoak sarritan joaten ziren Nafarroako Gortera, eta han egiten zitzaien harrera. Era berean, erregearen lekualdaketak bere ministro eta juglareena eragiten zuen, Anglések agiri bidez frogatzen duenez. Frantziako musika izan zen, Europa prerrenzentistan txapeldun, Karlos ii.aren aretoetan entzuten zena; harpa txapeldun, Iruñean eta beste hiri batzuetan oso erabilia. Zentzu estetiko horrekin bat, Karlos ere liburu berriez arduratu zen. Horrela iritsi ziren Nafarroara Donatoren De Regimine Principium eta Gramática ezagunak, eta Juan de la Esclusa (1383) saritu zuen Confort D'ami liburua idatzi zuelako. Gaztelarekin gerran (1378), bere proiektu garestienetako bat gauzatzea galarazi zion: Uxuen unibertsitate bat sortzea.