Monarkia eta noblezia

Nafarroako Karlos ii.a Gaiztoa

Infantearen espetxea Frantzian eta gerra Gaztelarekin (1376-1379.) Senar-emazteak ia ez ziren izan Enrique de Trastamararen gogo inperialisten estalgarri; izan ere, Enrike gerrako prestaketak egiteari utzi zion, eta Nafarroako zaldun batzuen eroskeriara jo zuen. Urteak eta errefesak mesfidati itzuli ziren D. Carlos ez zen agertu ere egin Gaztelako infanta ederrarekin lehenak zuen ezkontzara (Soria, 75-27). Erregearen zerbitzari beterano bat, D. Rodrigo de Urizek, bere bizitzarekin (1376), Tuterak eta Caparrosoak Trastamararekin tratu sekretuak zituela uste zuen. Baina gerra piztu zuen txinparta Frantzian sortu zen, Karlos V.ak Karlos Karlosekin batera Montpellier, Normandia eta Nafarroako beste ondasun batzuk (1378) bisitatu zituen nafar dignatario batzuk harrapatu zituenean. Karlos V.ak —edo nahi izan zuen— Ingalaterraren esku ikusezina ikusi zuen, Jacques de la Rue, Nafarroako erregearen chambelana eta Utrarteko Pierres zeramatzaten dokumentazioaren ondoren. Yanguasen arabera, ordezkoak (1378ko maiatzaren 21a) hil ziren biak, baina Vianako Printzeak Fernando de Ayanz ere aipatzen du frantsesaren biktima gisa. D infanteak. Carlos, Pedro eta D.Bona itxi egin zituzten eta Nafarroako lurrak Frantzian inbaditu. Delachenalek galdeketa argitaratu zuen, non De la Ruek errege frantsesaren pozoitze-saiakera "aitortuko" baitzuen (apendizea, t.). III. or. 291-293). Auziaren ondorioz, etsaitasunak hautsi ziren berriro, eta Gaztela eta Frantziako bandoarekin bat egin zuen berehala. Nafarroak gerra horretan galdu zituen Proventzako ondasunak. Nafarrak Normandiatik kanporatzea ez zen posible izan, ordea, Cherbourgen erresistentziaren eta laguntza ingelesaren ondorioz. Ingalaterrako Rikardo ii.ak nafarrarekin ituna egin zuen bere etsai zintzoen kontra: frantsesak eta gaztelauak. Uztailaren 1ean, Karlos ii.ak bere tropak bisitatu zituen Erriberrin. 1379ko urtarrilean Soriaren aurrean bizi zen, baina Logroñoko errekuperazioak huts egin zion; izan ere, Pedro Manriquek, gotorlekuaren agintean Gaztelatik aurreratuta, traizio egin zion hura erosten utzi ondoren. Nafarrak eta Logroñoko goarnizioko gaskoiak presoak erori ziren eta Mosen Martín Enríquez de Lacarra eta gutxi batzuk bakarrik ihes egin zuten. Egoera larriagotu egin zen Henrikeren lehengusuak, Joan jaunak, Nafarroa inbaditu zuenean. Caen Funes, Mendabia, Larraga, Tiebas, Viana, Beriain, Villatuerta, Faltzes, etab. Gerra honetan, lehen aldiz, Nafarroako arroilak itzuli dira. Bi frontek eraso diote, eta Karlosek ezin die erasoei aurre egin.'