Literatoak

Landa Ijurko, Josu

1960ko abenduaren 9an Altzan (Donostia auzoa, Gipuzkoa) jaiotako euskarazko idazlea.

Euskal Filologia ikasi zuen. 1980. urtean Susa literatur aldizkariaren sortzaileetako bat izan zen eta 1983an izen bereko argitaletxearen sortzaileetako bat. 1980 eta 1986 artean Argia informazio orokorreko aldizkariaren erredakzioko kide izan zen; Zeruko Argia Argiako bihurtzearen euskarrietako bat izan zen, fraide kaputxinoen titulartasuna langileei pasatuz. Ondoren, bi urtez aritu zen Antza inprimategiko produkzio buru. Euskaldunon Egunkaria jaio zenean, 1990ean, urtebete egin zuen produkzio buru. Ondoren, multimedia produktuak eta CD-Rom-ak egiten aritu da; Euskal Herrian ekoiztutako lehen CD-Rom-etako bat Landak diseinatu zuen Txalaparta argitaletxearentzat: Euskal Herria eta askatasuna. 1995ean, gutxi gorabehera, Ametzagaiña enpresarako hizkuntzaren tratamendu informatikoaren alorrean hasi zen lanean.

Liburuei dagokienez, 1980. urtean Haizearen itzalak poema-liburua argitaratu zuen (Edit. Hordago). 1983an, 1936-1939ko gatazkaren ondoren euskarazko literaturaren historia bat plazaratu zuen (Gerraondoko poesiaren historia, Edit. Elkar), eta olerkiak eta ipuinak biltzen zituen Ipurtargi beltza liburua (Edit. Susa, 1983), Argia aldizkarian Landaren lankide izandako Joxemi Zumalaberen ilustrazioekin. 2002an argitaratu zuen bere lehen eleberria: Odolbildua (Arg. Susa), 1993an hil zen Zumalaberi eskainia. Bizkaiko Ezkerraldean girotuta zegoen, Portugaleten zehazki, 1950eko hamarkadan. Protagonista nagusiak Mentxu izeneko emakume batek gidatutako kontrabandista batzuk ziren. Landak "erronka" gisa hartu zuen eleberria idaztea, eszenatoki eta garai horrekin euskaraz egiten zen lehena. Lanak genero beltzeko elementu dezente zituen, adibidez, boxeoarekin lotutako eszenak, nahiz eta autoreak gehiago egin nahi izan zuen pertsonaien lan bat. Azkenean "delituaren apologia fina" atera zitzaion, Landaren beraren esanetan, delitugileek ez baitute inolako zigorrik jasotzen. Eleberrigileak grafia bateratuko euskara aukeratu zuen bere pertsonaientzat, bizkaieraren ukitu batzuekin.

Iratxe Gutierrez Retolaza (El País, 2002ko maiatzaren 20a) kritikariak nabarmendu du narrazioaren hasieratik gertakariak atmosfera lauso batean bilduta agertzen direla, eta obraren amaieran gertakarien arteko lotura ezagutzen dela. Egileak ezkutatu dituen xehetasun horiekiko interesa da irakurketaren motorretako bat. Bizkaiko euskalkiari emandako trataera batzuetan zuzena dela uste du Gutierrezek, eta beste batzuetan "desorekatuta" dagoela.

"Gelako leihotik gortina artean kalera begira zegoen artean, Mentxu ageri zen noizbait. Kristatzeko eskalako egitei, trinkotu alferrikako ahaleginean batez, egin zen hura ikusi zuten gizakien zelan, ikusitako zikloan, batean ailegatu gabardina eta kapeladun gizon bat, ihesaren tutuaren sorburua amatatu eta altxorraren astuna astuna orpoz orpozko euskarrian alboratuz, farola baten magaletik goiko partean leihoz leiho ikuskatzen zuela. Binan retiren behe mailako laguna eskailera eta tupustean zabaldu zuen kalerako atea, metro eskas egon ziren esperantzan.

-Deabru Fonseca! Segi aurrera, hi eta hire itzal gaiztoak ongi etorriak dira!

-Zimurtu behar baino lehen edertasunak, neska! Y a seguir a las putas, ya se trata de vista!"


"Gortinen atzealdetik kalera begiratzen zuen bitartean, Menchu ahalegintzen zen inork ikus ez zezan. Eta gortinetatik tira egin zuen, luzatuta uzteko alferrikako ahaleginean, zilindrada handiko motozikleta batean zetorren gabardina eta kapeladun gizon bat ikusi zuenean, ihes-tutua itzali eta fatxada guztiak miatzen hasi zen, leihoz leiho, farola baten arrimuan. Menchuk eskailerak jaitsi zituen binaka beheko solairuraino eta kaleko atea ireki zuen oldartsu, laguna handik metro gutxira egongo zelakoan.

- Alajaina, Fonseca! Sartu barrura, ongi etorri zu eta zure itzal madarikatua!

-Xarmak zimeldu zaizkizu, neskatxa! Bistan da putetara joaten jarraitu beharko dudala!

(Odolbildua, Edit. Susa, 2002)