Etimologia.Tokiko euskal atzizkia. Caro Barojak -acus, -aca zelterazko atzizkiekin lotzen du; horren bidez eta patronimiko baten bidez, Galian toponimoak sortuko ziratekeen. Autore horrek, halaber, -ca, -aca hitzetan amaitutako izenak gogorarazten ditu, hala nola Lesaka, Mundaka, Gabika, Barandika eta Erkoreka. Azken horiek antzinako testuetan kantabriar hiri batzuen antzekoak direla dio: Ottaviolca, Vellica, Camarica edo Tamarica... Azken hori tamaricien jentilizio izenetik etorriko litzateke. Hauekin batera, Arriaka (Alcarria) ere, Arriaga euskal izenaren oso antzekoa. Erromatarren garaian agertu zen.
Aga euskalki guztietako euskal toponimia osoan orokorra da, baina ez dago ez ahozkoan ezta literatura idatzian ere. Dirudienez, -a.ko.a>-*akatik eratorria da edo -ak pluralizatzaileari -a determinatzailea eman izanaren ondorioa, toponimoan duen funtzioa ahaztu ondoren: horrela, Lizarraga balizko Lizarrak.a-tik letorke. Barduliarrek Gabalaeca eta baskoiek Jakka eta Tarraca zituzten. X. eta XI. mendeetan Amezaba, Amezagaren ordez, bezalako formak agertu dira. Ikus -IKA, -KA. Baina pluraltasunaren esanahi hori gezurtatu egiten dela dirudi, Oiartzungo (Gipuzkoa) toponimoa den Andrearriaga bezalako leku-adierazpenaren kasuan. Adierazpen horrek, ezbairik gabe, erromatarren garaiko idazkuna aipatzen du, edo, argiago; Mitxelenaren iritziz, Arespacochaga (Bizkaia 1468) abizenaren kasuan, bak(h)oitz, bak(h)otx-etik sortua “soila”, “bakarra” esanahiarekin. Adurriaga, Altzaga, Arteaga, Barinaga, Balenciaga, Troteaga, Nabuchaga, etab. Katalinaga, Ellacuriaga, Sistiaga eta Suinaga bezalako kasu pertsona izenekin ere aipatu ditu. Baita santuen izenekin ere agertzen da: Doneperiaga, Berastegiko "Donemiliaga" . Beraz, ziurrenik -aga atzizkiak agertzen den izen guztietan edo ia guztietan lekua adierazten du.
Erref.: Michelena, L. Euskal deiturak. L L 1955, 36-37 Caro Baroja, J.: Latinarekin duen harremanean euskal hizkuntzaren historia baterako materialak. Salamanca, 1946.
--Jatorrizko testua: Enciclopedia Auñamendi
Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua