Iruñeko Santa Mariako katedrala garai batetan desagertutako katedrala erromanikoa zegoen orube berean dago, eta lehenago Pompelo hiri erromatarreko forua zegoen toki berean ere, seguru asko. Oraingo fabrikaren zati gehiena XV. mendean zehar eraiki bazen ere, badira beste garai batzuetan altxatutako elementuak ere. Honela, 1100 eta 1127. urteen artean katedrala erromanikoa eraiki zen, baina fabrika hau erori zen 1390an, burualdea eta aurrealdea soilik zutik geratu zirelarik. Lau urte beranduago, hau da 1394an, hasi ziren katedrala berria eraikitzeko lanak. XV. mendeko lehen erdialdean zehar katedralaren lanak erritmo bizian garatu ziren, baina Blanca erreginaren heriotzarekin eta ondoren sortu ziren arazo politikoekin erritmoa asko mantsotu zen. Gerra Zibilaren lehertzearekin, azkenik, (1451) lanak gelditu omen ziren. Badirudi 1481etik aurrera gogor ekin zitzaiola berriro lanari, eta katedraleko atal garrantzitsuenak 1501erako bukatuta zeudela esan dezakegu.