Arkitektura

Hilobi Santuko eliza. Torres del Rio

Torres del Rio Done Jakue bide ertzetan kokatutako herria da, eta honek garrantzia handia izan zuen, zalantzarik gabe, hirigunearen sorreran eta bere garapenean. Mendi baten maldatik zabaltzen da, eta goialdean San Andreseko eliza aurkitu daiteke, herriko parrokia alegia. Behean, berriz, herriaren sarreran eta galtzadaren ondo-ondoan, Hilobi Santuko tenplu bikaina ikus dezakegu. Hilobi Santuko eliza Nafarroako erromaniko berantiarreko lan hoberenetako bat da, autore ezberdinek diotenez. Badirudi Hilobi Santuko ordenako zaldunen eskutik sortu zela, 1160-1170 urteen artean, baina beste hipotesi baten arabera, Hilobi Santuko eliza Iratxeko monasterioaren menpe eta bertako monjeen eskutik sortuko zen. Bestalde, eta Eunateko Santa Mariako elizaren antzera, Torres del Ríoko Hilobi Santuko tenplu hau faro-eliza bat izan zen bere jatorrian, erdi aroko erromesei norabide zuzena gauez adierazteko.