Militarrak

Torre y Ormaza, Simon de la

1803an Larrabetzun (Bizkaia) jaiotako eta 83 urterekin, 1886an, Areatzan (Bizkaia) hildako militar karlista.

Bilbon egin zituen ikasketak; bertatik abiatu zen 1820an ezarritako erregimen konstituzionalistaren kontra borroka egitera. Lezamako topaketan nabarmendu zen eta horri esker alferez maila lortu zuen. Ihes zihoala Ibarra (Orozko, Bizkaia) auzoan atzeman zuten, eta bere irudimenari eta ausardiari esker, bizirik ihes egitea lortu zuen eskale jantzita. Ezustekotik berriz indartu zenean, Nafarroara joan zen. Bertan, Salmenta Zurian bereizi zen, Iruñetik gertu, eta bigarren mailako San Fernandoko Gurutzea saria eman zioten. Erregimen absolutista berrezarri zenean, kapitain bidali zuten Printzearen Errejimentura; bertan, teniente izatetik Infanteriaren Errege Guardiara (1826) pasatu zen, Kordoban goarnizio gisa. Urtebete geroago (1827) Bartzelonan agertu zen pentsamendu karlistarengatik borrokatuz. Ostera ere San Fernandoko beste Gurutze batekin saritu zuten haren balioa. Quesada ikuskatzaile orokorrak armadatik bereizi ostean, erresumin handiarekin, mugarik gabeko baimena eskatu zuen Gasteizen bizi ahal izateko.

Karlos jaunaren aldarrikapena gertatu zenean hiri horretan zegoen (1833ko urriak 2). Berehala joan zen Bilbora eta lehen zutabe karlistaren Estatu Nagusiko buru izendatu zuten. Geroxeago, izen oneko beste buru karlista batzuekin Oñatin bildu ostean, Lorenzoren zutabe liberalak bereizi zituen. Hala eta guztiz ere, La Torre berehala osatu zen eta Amurrioren (Araba) baitan Linajeri eraso egiten ausartu zen 250 gizonekin, kaleetan sartuz eta ia-ia buru liberala atxilotuz. Azkoitiko (Gipuzkoa) ekintzan aurkaria suntsitu zuen eta hainbat pertsona preso hartu zituen, eta horietako asko berehala utzi zituen aske . Era beran, Solar de Espinosako baroia Gernikan (Bizkaia) atzeman zuen; hari porrot handia eragin zion, baina hala eta guztiz ere, baroia bera preso hartu nahi izan zuen. Oraingo honetan, Zabalaren indarrek babestu zuten. Garaipenak koronel-kargua eman zion La Torreri.

Hainbat ekintzatan porrota saihesten jakin zuen isabeldar tropen liskar gogorren aurrean, nahiz eta Zabala eta Valdespinarekin aldeak izan; horiek agintetik bereiztea lortu zuen, Carlos jaunak berehala berriz jarri zuen arren. Areitio, Andracas, Gorbea, Maturana, Miranda, Arlaban, Riberoko bentak, Plentzia, Lekeitio, Balmaseda eta abarreko ekintzetan hartu zuen parte.

Egindako ekintzak honela saritu zizkioten: brigadier lanpostua (Gorbeia), laugarren mailako San Fernandoko gurutzea (Arrigorriaga), landako mariskala (Maturana) eta Elisabet Katolikoaren gurutze handia (1836ko maiatzaren 28). Urte horretako urrian agertu zen Durangon ospatutako ezohiko kontseiluan, Karlos jaunaren zuzendaritzapean. Ordurako, La Torrek jeneral gradua zuen. Errege-espedizioan hartu zuen parte; horren proiektuaren aurka egin zuen eta Sebastián Gabriel de Borbón y Braganza infanteak zuzendu zuen. Ofizialen eskuadroiak agindu zuen bertan. Hortik itzultzean (karlistentzako oso emaitza txarrak izan ziren), izen oneko beste buru karlisten bide berbera jarraitu zuen: Areatzara (Bizkaia) erbesteratu zuten (Juan E. Delmás-en arabera, Lizarrara).

Maroto buruzagitza karlistaren jaun eta jabe bihurtu zenean (1839ko otsailaren amaiera), Bizkaiko Komandante jeneral izendatu zuen. Ramón Oyarzun-ek honako hau idatzi zuen:

"Pentsatzekoa den moduan, Marotok aginte-postuetan jarri zituen bere ustez tradizioz bereganatu zituen buru guztiak, eta inpartzial izanik, esan beharrean gaude Maroto bezain traidoreak edo traidoreagoak izan zirela batzuk, batez ere Simón de la Torre bizkaitarra eta Urbiztondo gipuzkoarra; Maroto urduritasunak jota zegoela, bazilazio-unea eta agian damu-unea izan zuen Esparterok bere eskaintza batzuk kendu eta eskakizunak ugaritzen zituela ikusita, bi horiek unea aprobetxatu eta Bergarako hitzarmena azkar sinatzeko eskatu zioten, batailoiak Esparterok esandako lekuetara eramanez, lehenengoak bizkaitarrena eta bigarrenak Gaztelakoa". (Itzulpen moldatua gazteleratik.)

(ver Historia del carlismo, orr. 156).

Urbiztondo eta La Torre-k lan handia egin zuten tropa karlistari Bergaran armak utz zitzaten eskatzeko ahaleginean, ez baitzuten nahi. Itxura guztien arabera, La Torre izan zen Hitzarmen hori sinatu zuen lehen burua (1839). Esparteroren erregeordetzaren kontra Maria Kristina Borboikoaren alde (1840ko urriak 2) egindako altxamenduan bere burua eskaini zuen. Isabel II.aren Gobernuak gradu eta titulu karlistak berretsi zituen. Hainbat urtez Areatzan eta Bilbon egon zen erretiroa hartuta, Gobernuak Kubako gobernadore militar izendatu zuenera arte; bi urteren buruan Puerto Ricoko uhartera joan zen teniente jeneral eta kapitain jeneral. Postu horietan egon zen urteetan zenbait aldaketa egin zituen administrazioan, eta hainbat neurri hartu zituen gehiegikeriei amaiera emateko.