Pintoreak

Royo Jiménez, Mariano

1949an Donostian jaiotako margolari eta kultur sustatzailea, baina hamabost urte zituenetik Iruñean bizi dena. 1985eko abenduaren 10ean hil zen Iruñean.

Arte eta Lanbide Eskolan ikasi zuen. Pedro Salaberri, Luis Garrido eta Alicia Osesekin batera, Nafarroako Museoan (1968) erakutsi zuen lehen aldiz. Lehen urte zailak izan zituen, eta txapista, trapero eta abarren laguntzaile gisa aritu zen. Arte eta Lanbide Eskolan bere belaunaldiko margolariak ezagutu zituen, hala nola Azketa, Salaberri, Javier Morrás, Osés, Joaquín Resano eta Juan José Aquerreta. Horiek osatzen zuten "Iruñeko Eskola", Moreno Galván kritikariaren izenaren arabera. Handik Madrilgo San Fernando Akademiara pasatu zen, baina berehala utzi zuen. Funtsean artista autodidakta izan zen.

Lan handia egin zuen arte plastikoen arloan irakasle gisa: Irabia Institutuan aritu zen 1968tik 1977ra, Morrás anaien Ikusizko Arteen Tailerrean, eta Iruñeko San Anton kalean kokatutako bere akademia artistikoan. Manterola eta Salaverrirekin bultzatu zuen Nafarroako Arte Garaikidearen Institutuaren ideia, eta Nafarroako lehen Jaialdiak sortzeko lan egin zuen, 1983ko plastika arloa antolatuz. Nazioarteko Pintura Saria sustatu zuen, eta haren akzesit bat irabazi zuen 1984an. Burlatako CANeko Kultur Aretoaren zuzendaritzaz arduratu zen urtebetez, eta kezka berezia izan zuen hiriko kultur jarduerez, hala nola Gazteriako kronikez edo Artisauen erakusketez.

Bere obran funtsezko hiru etapa bereiz daitezke:

1.- Figuratiboa: Iruñeko errealitatea salatzea eta hiri adierazpenari arreta jartzea. Hor adierazten da berritasun hasiberriaren eta desintegratzen ari den tradizioaren arteko eragina. Batzuek errealismo magikoa deituko dioten pintura estatikoa da, masa handiak eta kolore lauak, gozoak eta neutroak erabiltzen dituzten formak. Taula edo mihisean pintura akrilikoa erabiltzea oso sistema pertsonala bihurtuko da.

2.- 1973an, urrundu egin zen "Iruñeko Eskolak" ezarritako oinarrietatik, jarraibide indibidualagoak markatzeko. Teknizismo jakin batek eta naturaren kutsadurak gizakiarengan eragiten dituzten ondorio kaltegarrietan interesatuta jarraitzen du, baina intimismo jakin bat islatzen da bere obran, sinbologia magiko bati uko egin gabe. Modu bitxian antolatutako eguneroko objektuez baliatzen da, bereziki gustu txarreko gauzez. Kolore biziko gama ezberdinak erabiltzen ditu bere gogo-aldarteak islatzeko.

3.- 1976tik aurrera, haren intimismoa eremu surrealista eta zoragarrirantz doa. Kolore leun eta biziak erabiltzen ditu, eta, denboraz kanpoko argi baten bidez, fantastikoa azpimarratuko duen ikuspegia sartzen du. Pintura mota hau bibrakorragoa den beste batekin konbinatzen da, tonu gogorrekoak (gorriak eta beltzak), talka bortitzak eragiten dituztenak. Azken joera horren koadroak gertaeren eta sinboloen kontrajartze bat dira, egoera konplexu bat sortzeko, garai bereko beste lan batzuek aurkezten duten atmosfera kromatiko delikatuaz bestelakoa.

Mariano Royo margolari espresionista eta oso bizia izan zen. Ezaugarri horren adibide argia kromatismoa da, bere barnerik sakonena adierazteko bitarteko nagusia. Margolaritzan aritzeaz gain, bere bizipenak islatu zituen kartelismo publizitarioaren eta horma-irudiaren bidez (Nafarroako Ospitalera sartzeko horma-irudiak). Era berean, poesiaz eta zinemaz arduratu zen, eta hari buruzko film labur bat filmatu zuen Poblado de Santa Lucíak. Film horrek Zine Dokumentalaren Nazioarteko Lehiaketako Euskal Zinemaren Ataleko lehen saria lortu zuen, 1978koa. Erakusketa ugari egin zituen, eta Pragara joateko hautatua izan zen "Euskadi Margolaritzan 1977" erakusketarekin. 1980an eta 1982an bakarka aritu zen New Yorken. Bere obra Iruñeko Udalean, Nafarroako Gobernu eta Parlamentuan, Iruñeko eta Nafarroako Udal Aurrezki Kutxetan eta bilduma pribatuetan gordetzen da. 1985ean Iruñeko Ziudadelan azken bi urteetako bere lana biltzen zuen erakusketa egin zuten. Erakusketa horri buruz idatzi zuen Carlos Catalán kritikariak El Diario Vascon, 1985eko abenduaren 11n:

"Mariano Royoren indar, magnetismo eta poesia guztia daude oihal hauetan sartuta; edozein kronikak baino hobeto hitz egiten dute haren aldarte aldakorrez, haren giza ahuleziaz, tratamenduaren gorabeherek determinatzen zutenaz. Koadro hauek larruzko jiroiak dira, arima zati egituratuak eta inspirazio jenialez berrasmatuak, haien finitutasunaren pertzepzio larriaren aurka defendatzeko ahaleginean. Hala ere, lasai eta eskuak beteta joan zaigu, eskola zirriborratu baina indartsu batekin, ziur euskal arteari fruitu bikainak eman behar dizkiola".