Fenizia Berria, lehen proiektu nazionalista. J. D. Garaten Fenizia Berriaren proiektuaren inguruko analisiak, mitoa edo teoria euskal-kantabrista eta legitimismo historizistaren adierazle bikaina, hemeretzigarren mendeko nazionalismo liberalera egokitzeko ahaleginaren aurrean jartzen gaitu. Hala, bere testuetan, Bela zaldunak eta Sanadon gotzainak 1785ean argitaraturiko Essai sur la noblesse des Basques... par un ami de la Nation (“Euskaldunen nobleziari buruzko saiakera… Nazioaren lagun batek idatzia” hasitako Frantziako Euskal Herriaren «kantabrizazioa» burutu zen. Garaten idatziek, bere aurrekoenak, -Oihenart, Moret, Larramendi, Sanadon-, ez ezik Moguel eta Astarloa garaikideenak ere jaso zituela adierazten dute. Ez da ahaztu behar 1801ean Humboldt, euskal iberismo zientifikoaren patriarka, ezagutu zuela. Era berean, ez dugu uste ausartegia izango denik Juan Antonio Zamacola ezagutu zuela, 1804ko «Zamakolada»ren ondorioz, Frantzian erbesteratua eta 1818an argitaraturiko, Napoleonen erorketaren ondoren, Historia de las naciones bascas (“Euskal nazioen Historia”) izeneko liburuaren egilea. Hala ere, badirudi azken honi aipamena egiten diola «Mendebaldeko Inperioarekiko konfederazio»az ari denean. Nazionalismo hasiberri hori desagertu egin zen Aliantza Santuaren agindupean, Europan ordena zaharra berrezarri zenean. Foruen itzulerak, oso urrituak izan arren, eta foruzaletasuna doktrina anbiguoaren, unionista eta separatista aldi berean, sorrerak nazionalismo klasikoa atzeratu eta are desitxuratu ere egin zuen XIX. mendearen amaiera arte.--
Jatorrizko testua: Idoia ESTORNÉS ZUBIZARRETA
Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua