Txirrita
Graziaren bertsolaria. Hitz gutxi horiekin identifika zitekeen Txirrita ezizenarekin ezagun egin zen Jose Manuel de Luxanbio Retegui, 1860ko abuztuaren 14an Hernaniko (Gipuzkoa) "Latxe-Zar" baserrian jaio zena. 1936ko ekainaren 3an hil zen. 76 urte zituen.
Txiki-txikitatik hasi zen bere bertsoak inprobisatzen. Bere ahotik atera ziren lehen ahapaldiak, espontaneoki bertsolari guztiena bezala, Ereñozuko San Antonio ermitaren parean izan zirela esan ohi da, eta ordutik, hil baino egun gutxi batzuk lehenago arte, Txirrita bertsolaria entzuten utzi zen ia euskal elkarretaratze guztietan. Garai hartako onenekin lehiatu zen, Errota, Gaztelu, Oñate eta abarrekin, beti ere entzulegoaren grazia eta alaitasuna erakutsiz. 1936ko urtarrilaren 19an, Donostiako Victoria Eugenia antzokian ospatutako lehiaketa ofizialean, Txirritak kide guztiak garaitu zituen, besteak beste, Dargaitz, Txapel, Uztapide, Zepai eta beste batzuk. Baina lau hilabete geroago, 1936ko maiatzean, Goizuetako jaietan, bat-bateko eraso batek betirako baliogabetzen zuen alaitasunaren kantaria, bere bizileku zen Altzako Gaztelueneko baserrian hil zena.
AAL
Bigarren Txapelketa Nazionala, orduan "II. Bertso Gudua" (1936-01-16) eta Txirrita, Basarri gidariak irabazitakoa, bertso baten bidez proposatu zien gai hau lehiakideei.
TEMA: Gerra zitalaren ondoren txarrak.
"GAIA: Gerra krudel baten ondorioak"
Txirrita
Zenbat errezo izan det
nere denboran elizan
ta pozik nago ikusirikan pakian
nola gabiltzan
Ni naizen baino gehiago kobarderikan
inor ezin da izan
semerik gerra ez joatetik
mutilzar gelditu nitzan
Muchas dirade nai luketenak
mundu danian nagusi
pakian bizi diran kristauak
euren soldadu ta guzi.El
horlakuari tira de
atrás pasamos a los que la
guerra quiere duan los hombres no lo
salva a merienda.
Okasiua hara jendiak
nola hoztu liteken
hobea degu gerratan baino
bizi umore onian.
Como otros bezela no me
les fondetan y kafian
gerran gosiak baino nahigo det
nahikua janez pakian).
"Zenbat errezatu dut nik elizan? Eta pozik nago bakean gaudela ikusteaz. Ni baino koldarragorik ez da izango; nire seme-alabak gerrara joan ez zitezen, ez nintzen ezkondu".
"Askok munduko nagusiak izan nahiko lukete, euren soldaduekin bakean bizi diren kristauak. Horrelako jendeari, atzetik eman behar zaio, ihes egin dezatela. Gerra nahi duen pertsonak ez du salbazioa merezi".
"Begira, beraz, nola izan dezakegun alkandora, gerran baino hobe dugu umore onez bizitzea. Ez nago beste asko bezala taberna eta kafetegietan. Gerran gose baino hobeto dago bakean eta ondo jaten". (Egilearen itzulpena)
FIA