Zerbitzuak

EUSKAL ONTZI-KONPAINIA

Sozietate anonimoa. Compañía Naviera Vascongada 1899an sortu zen Bilbon, Félix de Abásolo y Zuazoren ekimenaren ondorioz. Felix de Abásolo eta Zuazo biziarteko izaeraz izendatu zuten sozietatearen kudeatzaile eta lehendakari. Abásolok eskarmentu handia zuen itsas korridore eta Bilboko beste ontzi-enpresa batzuetako gerente gisa, hala nola, Sociedad Marítima de Vizcayako gerente gisa, eta enpresa berri horretan Fernando Carranza bezalako ontzi-jabeen eta, honen bidez, Banco de Comercioren finantza-laguntza izan zuen. Sozietate anonimo berri horren helburu soziala Europakoaz eta Atlantikoaz gaindiko nabigazio librea zen, lurrun-ontzi handiekin. Hasieran, 2,5 milioi pezetako kapitalarekin eratu zen konpainia, eta, handik hilabete gutxitara, 6,25 milioi pezetataraino handitu zen, ontziak erosteko egindako inbertsioak ordaintzeko; horrez gain, hipoteka-obligazioak jaulki eta Banco de Comercioren zenbait kreditu lortu zituen. 1901. urtearen hasieran, bederatzi ontziren jabe zen jada, 23.420 tona erregistro gordinarekin, eta, beraz, Espainiako seigarren ontzi-konpainia zen erregistratutako tonajeari dagokionez eta horrela izan zen 1940ko hamarkadaren hasiera arte. Hurrengo hamarkadetan posizio batzuk galdu zituen arren, Compañía Naviera Vascongada 1980ko hamarkadaren hasiera arte mantendu zen Espainiako hogei ontzi-enpresa handienen artean.

Hasiera-hasieratik, Naviera Vascongada enpresak askotariko trafikorako erabili zuen bere flota, hainbat kontratu-motarekin. Río de la Platako trafikoan sartu zen Espainiako lehen ontzi-enpresa izan zen. Zerealak eta Argentinako beste produktu batzuk Europara garraiatzen zituen eta ikatz ingelesarekin itzultzen zen. Enpresaren ontziek jarduera hori, Europako zerealen, mineralen eta ikatzaren trafiko libreekin bateratu zuten. I. Mundu Gerraren garaian, konpainiak bere flotaren tamaina handitu zuen itsasontziak eta Marítima La Actividad bezalako enpresak erosiz. Gerran lortutako onura handiek bide eman zuten dibidendu handiak banatzeko, gatazkan galdutako bost ontziak ordezkatzeko, gainerako ontziteria berritzeko eta erreserba batzuei eusteko. Erreserba horiei esker, konpainiak arazo handirik gabe saihestu zuen gerraosteko krisia. Bere ontziteria berritzen eta handitzen jarraitu zuen 1920ko hamarkada osoan zehar: 1932an hamaika unitate zituen, 35.691 tonako erregistro gordinarekin.

Nazioarteko merkataritzaren uzkurdurak eragindako itsas garraioaren merkatuaren krisiak larriki eragin zion enpresari, lehiara oso irekita zeuden nazioarteko merkatuetan, batez ere Río de la Platan, jarduten baitzuen. Hala ere, zuzendaritza berriak (Alejandro Zubizarreta eta Primitivo Ruiz konpainiako kontseilariak) azkar aurkitu zituen ordezko merkatuak, prezioen beherakadak gutxiago kaltetuak, esaterako, Sobietar Batasunarekin inportazio- eta esportazio-trafikoa. 1931n, estatu honekin  Naviera Vascongada konpainiak hainbat hilabetetarako hiru ontziren alokairu-kontratua (time-charter) sinatu zuen. 1932an, konpainiak, Bilboko portuan, flotaren % 33  amarratuta zuen. Hala ere, nabigazio librean aritzen ziren Espainiako ontzi-enpresa gehienek baino tasa txikiagoa zuen. Izan ere, sortu zenetik, enpresa horrek beste konstante bat izan zuen: flota sistematikoki berritu zuen, eta bapore zaharren ordez beste ontzi batzuk erosi zituen. Gainera, Estatuak emandako nabigaziorako primek eta aurreko ekitaldietako erreserba metatuek bide eman zioten Naviera Vascongada enpresari urte horietan guztietan dibidenduak banatzeko, 1934an izan ezik.

Gerra Zibilean, Naviera Vascongada enpresak bere ontzietako bat baino ezin izan zuen erabili; gainerakoak Ingalaterrako portuetan egon ziren 1939. urtearen hasiera arte, gatazkan zeuden bi alderdietako gobernuek konfiskatuta edo galdu egin zituen (“Armuru” eta “Conde de Abásolo”). II. Mundu Gerraren garaian, flotaren gero eta  parte handiagoa erabili zuen trafiko ofizialak egiteko (batez ere, Argentinako zerealen inportazioa), eta gainerakoa epe luzera alokatu zion Suitzako Gobernuari. “Banderas” eta “Sabina” baporeen galerak, 1940an eta 1941ean gertatuak, bost unitaterekin eta 17.631 tonako erregistro gordinarekin utzi zuen enpresa, 1930eko hamarkadaren hasieran ustiatzen zuenaren erdia. Europako gerra-urteetan, enpresak irabazi handiak lortu zituen, baina, I. Mundu Gerraren garaian ez bezala, orain ezin izan zituen bere flota handitu eta berritzeko erabili, ontziak inportatzeko debekua eta Espainiako ontziolen egoera tamalgarria zirela eta. Egoera horren aurrean, enpresak Bilboko beste ontzi-enpresa batzuen jabetza hartzea erabaki zuen. 1942ko urrian, Naviera Aznar enpresarekin batera, Naviera Bilbaína sortu zuen. Handik sei urtera, Aznartarren laguntzarekin, Naviera Vascongadak Naviera Bachi eta haren adarrak Comercial Marítima de Transportes eta Naviera Ibérica erosi zituen.

Naviera Vascongadak Aznar familiarekin eta izen bereko ontzi-enpresarekin zituen harremanak areagotu egin ziren 1946an Primitivo Ruiz Martínez lehendakaria hil ondoren. Alejandro Zubizarreta lehenago ontzi-ikuskatzailea, kudeatzailea eta Naviera Vascongada konpainiako kontseilaria, kontseilari delegatua izendatu zuten, eta, 1953an, lehendakaria (bi postu horiek Naviera Bilbaínan ere betetzen zituen). Data horretan, Aznar familiako zenbait kide ere sartu ziren bere Administrazio Kontseiluan. Zubizarreta hil ondoren, 1963an, bi enpresatako lehendakaritza Aznar taldeko buruarena, Eduardo Aznar eta Coste, izan zen, eta haren zuzendaritza Zubizarretaren ilobek (eta oinordekoek), Ignacio eta Eduardo Ibarrondo Frías anaiek hartu zuten, hurrenez hurren.

1950eko hamarkadatik aurrera, Naviera Vascongada ontziratu gabeko produktu solidoen garraioan (ikatza, zerealak, zura, txatarra, mineralak, etab.) espezializatu zen, batez ere kabotajean eta inportazio-trafikoan, Estatuak babestutakoak eta araututakoak. Enpresa bere flota berritzen hasi zen 1956tik aurrera, Espainiako ontziolei eskatutako bulk-carrier berriekin, nahiz eta inbertsio gehienak 1960ko hamarkadan egin ziren. Flotaren modernizazioa kapital soziala handituz finantzatu zen, eta, gero eta gehiago, banku ofizialak eta banka pribatuak emandako itsas kreditura joz. 1973an, konpainiak inoizko ontzidirik handiena zuen: hamaika ontzi, 180.598 tona pisu gordin zituztenak. Krisi ekonomikoak finantza-egoera larrian jarri zuen enpresa, berritze-prozesuaren ondoriozko finantza-kostu handiekin, eta ustiapen-emaitzak gero eta okerragoak izan ziren, eskariak eta pleitek behera egin zutelako. 1979an, enpresak hiru ontzi saldu zituen, enplegua erregulatzeko espediente bat eta ontzigintzako kredituaren zenbait epemuga banku publikoari ordaintzeko atzerapen bat eskatu zituen. Egoera ez zen hobetu 1980ko hamarkadan: enpresak ontzi batzuk amarratu behar izan zituen eta. 1986az geroztik, garraioan ari ziren bi unitate baino ez zituen. Azkenik, 1993an desegin zen konpainia.

--

Jatorrizko testua: Jesús Mª VALDALISO GAGO (2007)

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua