Unibertsitateak

Oñatiko Unibertsitatea. Historia

XVI. mendean sortutako erakunde akademikoa da, eta XX. mendera arte bizi izandakoa, bere ezegonkortasun ekonomikoaren gorabeherekin. Euskal unibertsitate guztien artean, jarraitutasun handiena lortu zuena izan zen, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa zein Nafarroako ikasleei harrera eginez, baita Kantauri itsas aldeko eta inguruko leku batzuetako ikasleei ere.

Sancti Spiritus Ikastetxe Nagusi eta Unibertsitatearen sorrera (1533) Rodrigo Mercado y Zuazola oñatiarraren borondate fundatzailearen ondorio izan zen; erudizio handiko elizgizona zen, bi zuzenbideetan doktorea, inkisidorea, Ávilako Apezpikua, Nafarroako Erregeordearen eta Espainiako Koroaren aholkularia eta Granadako Kantzelaritzako lehendakaria. Sortzaile berak, beste unibertsitateen errezeloen beldur, 1540ko apirilaren 23ko Paulo III.aren bulda kudeatu zuen, erakunde berriari Bolonia, Salamanca, Paris, Valladolid eta Alcalá de Henareseko foruak eta immunitateak eman zizkiona. 1541ean, herriak egin zizkion errektore- eta kolegio-proposamenak onartu zituen, eta, aldi berean, aipatutako pontifize-bulda bidali zion. 1543ko otsailaren 7ko eskrituraren bidez, bere ondasun guztiak dohaintzan eman zizkion Ikastetxe honi dotaziorako, eta 1545eko abuztuaren 31n Karlos V.ari eta bere ondorengoei Ikastetxe honen patronatua eman zien. Hau sortzeko asmoa zera izan zen:

"ikastetxe bat egon dadin herri horretako eta Euskal Herri osoko maisu eta ikasleekin, non gramatika, arteak eta kanonak irakurtzeaz gain, letren jarduna ere dagoena”.

Erakundea bere ondasun eta errentekin eraikiko litzateke, premiazko premia izanez gero ere besterendu ezin zitekeen ondarearen oinordeko unibertsal gisa. Rodrigo Mercadok bere liburutegi pribatua ere ematen zuen:

"Era berean, gure liburutegi gehiena bidaltzen dut, eta dohaintza eginda daukat ordu onean egin behar den ikastetxeari. Nik nahiko nuke hori guztia leku seguruan jartzea, eta hau iruditzen zait Zubikoako beaten monasterioa izango litzatekeela nire maitasunagatik, denok ordena dezazuen horretan, eta egoki den bezala jar dadila eta leku altu eta lehorrean jar dadila, liburuak eta zilarra gero leku hezeetan galtzen direlako ".

Ikastetxeak Unibertsitateko hamabi ikastetxe-irakasle biltzen zituen; bik Oñatikoak izan behar zuten, bik Gipuzkoakoak, bik Bizkaikoak, bik Arabakoak eta gainerakoek Gaztela, Aragoi, Leon, Nafarroa eta Portugalgoak.