Elgoibarko (Gipuzkoa) enpresa, makina-erreminta eta josteko makinen ekoizlea.
1914ko apirilaren 21ean eratu zen "Ciaran y Estarta" sozietate erregular kolektiboa, eta haren bazkide fundatzaileak José León Ciarán Arrillaga (1876-1948) eta Eulogio Estarta Landa (1891-1955) izan ziren. Horietako lehenengoak eman zituen bere kapital soziala osatzen zuten 5.000 pezetak oso-osorik.
Baltzuaren helburua zen su-armetarako piezak fabrikatzea, bai eta armagintzarako eta antzekoetarako makinak doitu, osatu eta eraikitzea ere, José León Ciaranek esperientzia handia baitzuen. Bigarren jarduera horretan egin ziren tailerreko lehen lanak, eta makinak konpondu ziren, zulagailu eta tornu txikiak eraikitzeaz gain.
Hasierako kapital-ekarpena eskasa zela eta, laster bazkide berri bat sartu behar izan zen, Elgoibarko Teodoro Ecenarro Garate merkataria, eta sozietateak "Ciaran, Estarta y Cía." izena hartu zuen. 1915eko irailaren 21etik aurrera. Kapital berria 20.950 pezetakoa zen orduan, eta Ciaranek eta Ecenarrok egin zuten ekarpen handiena; Estartaren ekarpena, berriz, makineria izan zen. Une horretatik aurrera, funtzioen banaketa argia egin zen, Estarta zuzendaritza teknikoaz arduratuko zen eta Ecenarro, berriz, sozietatearen kudeaketa komertzialaz. Enpresaren gaitasun finantzarioa handitzeak ekarri zuen fabrikatutako produktuen sorta handitzea: mahai gaineko, zutabeko eta errementariko zulagailuak. 1920ko irailean, José Luis Ciaranek sozietatea utzi zuen, eta, horren ondorioz, izena aldatu eta "Estarta y Ecenarro" bihurtu zen.
Espainiako gerra zibilean, militarizatua izan zen, tropa frankistek Elgoibar okupatu ondoren, eta gerrako materiala egiten aritu ziren soilik. Gatazka amaitu ondoren, fabrikako instalazioak handitzeari ekin zitzaion, beste produktu bat fabrikatzeko: josteko makina. 1946an hasi ziren produzitzen, SIGMA markarekin. Proiektu hori abian jartzeko, beharrezkoa izan zen 1943an sozietate anonimo bihurtzea, 20.000.0000 pezetako kapital sozialarekin. Josteko makinak fabrikatzeak ez zuen esan nahi makina-erreminta fabrikatzea bertan behera utzi zenik, izan ere, hauen produkzioa prentsa eszentrikoak, tornu kopiatzaile hidraulikoak eta artezteko makinak egitera zabaldu baitzen.
1950eko hamarkadan, hedatze-aldi garrantzitsu batean sartu zen enpresa, Gipuzkoako Merkataritza Ganberak abian jarritako G, M-1 eta M-2 esportazio-eragiketa berezietatik etekin handiena lortu zuen enpresetako bat izan baitzen. Urte haietan kalkulatzen zen, 52.000 josteko makina eta 250 makina-erreminta egiten zirela, eta 540 langile zituen.
Egoerak hirurogeiko hamarkadan makina-erremintaren sektoreari laguntzen jarraitu zuen, eta, aurreko hamarkadan bezala, enpresa berriak sortu ziren, horietako asko "Estarta y Ecenarro"ko langile ohien ekimenez.
Oro har sektoreak bezala, hirurogeita hamarreko eta laurogeiko krisien ondorioak jasan zituen. Azkenik, sektoreko beste enpresa batzuek bezala, Mondragón Corporación Cooperativan sartu zen.
2007tik aurrera, "Estarta Rectificadora, S. Coop.” Danobat taldeko enpresetako bat da, eta Estarta markarekin makina-erreminta egiten jarraitzen du. Sigma josteko makinen fabrikazioa 1990eko hamarkadan utzi zen, baina marka hori duten makinak "Impormaco S.A.L." enpresa katalanak merkaturatzen ditu.
Jatorrizko artikulua: Igor Goñi Mendizabal
Itzulpena ELIA itzultzailea
Itzulpenaren berrikusketa: Agustin Arostegi
- ALDABALDETRECU, P. Makinak eta gizonak. Gida historikoa. Elgoibar, Makina Erremintaren Museoa Fundazioa, 2000.
- Euskal Ekonomia, 79. zk., 7. urtea, iraila. 1951, Donostia, Gipuzkoako Merkataritza Ganbera.
- Danobat [Web].