Ikertzaileak

Bilbao Azcarreta, Jon

Euskal gaiei buruzko irakasle eta ikerlaria. Cayeyn (Puerto Rico) jaio zen 1914ko urriaren 31n; 1994ko maiatzaren 23an hil zen, Gasteizen.

Batxilergoa Bilbon egin zuen eta Filosofia eta Letretako lehen urteak Madrilen, non 1936ko Bigarren Errepublikaren eta Gerra Zibilaren etorrerak harritu zuen. Euzkadiko armadako ofiziala izan zen (1936-1937). Bilbo erori ondoren, Puerto Ricora itzuli zen, eta handik Columbiako Unibertsitatera (AEB), lizentziatura prestatzeko. 1939-1940 bitartean, ikerketa bat egin zuen bertan (Idaho), Amerikako mendebaldeko euskaldunei buruz, eta, ondoren, South Carolinako Hizkuntzalaritza Institutuan (1942) eta New Yorkeko Unibertsitatean (1942-1944) hasi zen irakasle. II. Mundu Gerrako azken urteetan, Belgikako Gobernua Latinoamerikarako editore eta publizista gisa zerbitzatzen du, New Yorketik, eta Belgikako Koroaren Ordenaren Zaldun izendatzen du S.M.ko Gobernuak. Garai hartan La Revista Belga y Ambos Mundos argitaratzen zituen New Yorken, bere doktoregoa prestatzen zuen bitartean.

Urte horietan hasi zen eratzen, denboraren poderioz, bere Eusko Bibliographia monumentala, euskal gaiari buruz argitaratu diren liburu, liburuxka, artikulu, zirkular eta abarren bilketa orokorra. Baina lan erraza estimatzen duenak hogei bat urteko prestakuntza hartu zuen. 1947tik 1950era, berriz ere herrialdean finkatu zen (Sara, Lapurdi), Eusko-Jakintza aldizkariko erredakzio-idazkaritzan, Kubara igaro zen arte. Bertan hiru urtez bizi izan zen eta Vascos en Cuba (1958) lana argitaratu zuen. Hainbat lanek, batez ere bere Bibliographiaren azken prestakuntzak, Bilbora itzularazi eta bertan finkatzen dute 1960ra arte, non herrialdea uztera behartuta aurkitzen den (abenduak 8). 1964ra arte jarraitu zuen Biarritzen bilketa lanetan. Urte hartan, Ameriketara itzuli eta Bibliographia utzi gabe, Georgetowneko Unibertsitatean, Washingtonen (1964-1965), Annapoliseko Itsas Akademian (Maryland), Ameriketako Itsas Armadan (1965-1966) eta Marylandeko Washington College Unibertsitatean irakasle izan zen.

Bere Eusko Bibliographia monumentalaren lehen gorputza eta nagusia Donostiako Auñamendi Argitaletxean argitaratzen da 1970etik: hamar liburuki. Lan honek Euskal Herriko Entziklopedia Ilustratu Orokorraren C Gorputza osatzen du: Eusko Bibliografiako 8 A-Z bolumen eta 1961-1975 gehigarriko beste bi bolumen, hau osatu gabe (U eta Z bukatzea), finantzaketa arazoengatik, 1982an. Argitalpena ahalegin editorial handia izan zen, ez bakarrik zailtasun ekonomikoak zituelako -Auñamendik bere gain hartu zuen inolako diru-laguntzarik gabe-, baizik eta autore frankistek euskal lurraldean ikusi nahi ez zuten autore bat zelako. Hala ere, demokrazi garaian, Gehigarrien argitalpenaren jarraipenak etenaldi ugari izango ditu.

1975ean argitaratu zuen Bilbaok, William A-rekin batera. Douglas, Amerikanuak. Basques in the New Word 1976tik aurrera, Trantsizio garaian, urtero itzultzen da Euskal Herrira, 1982an behin betiko geratu arte. Hala, Europako Nevadako Unibertsitateko (Ustaritz, Lapurdi) Euskal Ikasketen Udako Eskolako zuzendaria izan zen. 1977an, Nevadako Unibertsitateak omenaldi bat ordaindu zion, eta haren omenez egindako ikasketa-bolumen bat argitaratu zuen: Anglo American Contributions to Basque Studies: Essays in Honor of Jon Bilbao.

1981ean Renon egin zuen lan akademikotik erretiratu zen, Euskal Bibliografiako Irakasle Emeritu titulua jasoz.

1980an, bibliografia-elkarte bat sortzeko ideia garatzen hasi zen, eta 1986an Eusko Bibliographia Elkartea sortzea erabaki zuen. Urte hartan, Euskal Herriko Unibertsitateak argitaratzen jarraitu zuen, beste hiru liburukirekin. Gero, beste geldialdi bat gertatu zen, eta haren xede naturala etengabeko argitalpena zen.

1987an Harriluze Elkartea sortu zuen Getxon, Euskal Diasporaren Ikasketa Institutua, Getxoko Udalaren babesarekin hasieran, eta, ondoren, Gernikako Udalaren babesarekin.

1992an, Gasteizko Eusko Bibliografia elkarteko lehendakari izendatu zuten Bilbao. Sancho El Sabio Erakundearekin batera, 1992az geroztik, beste eranskin batzuk argitaratu zituen, obra amari buruzko buletin gisa.

1994ko maiatzaren 23an hil zen, Gasteizen, kongresu amerikanista batean parte hartzeko zegoela. Bere bigarren abizena, Azcarreta, galdu egin zuen amerikar hiritartasuna eskuratzean.

1996ko azaroaren 11n, Amale Bilbao alaba buru zuen Fundazio bat aurkeztu zen Gasteizen, bere lanekin jarraitzeko asmoa zuena. Euskal Herriko Unibertsitateak 1996an argitaratu zuen 1981-1985 aldiko lehen liburukia, Bizkaiko Foru Aldundiarekin elkarlanean. 2000. urtean Amale Bilbaok Bilbao funts guztiak Bizkaiko Foru Aldundiari eman zizkion, hark legatua egoki kudeatu zezakeelakoan.