Unibertsitateak

Oñatiko Unibertsitatea. Historia

Lehen etapa horretan, Oñatiko Unibertsitatea beste unibertsitate errenazentista bat izan zen, baina Estatuak ez zuen inolako parte-hartzerik izan. Eraikina (1543), estalki pixka bat altxatzen zen bitartean – beste unibertsitate batzuen jeloskortasuna saihestearren eta Mercadoren aginduz –, klaseak Hernaniko Etxean hasi ziren, irakasleria-partikular gisa.

Ikasturtea 1545ean ireki zen, Pedro de Gorostarrazu batxilergoko errektoretzapean eta Lope de Burunsano eta Gregorio de Mendizabal batxilergoen irakaskuntzarekin. Eskolak eman ziren Teologia, Instituta, Kanonak, Legeak eta Arteak fakultateetan, Salamancako San Bartolome Ikastetxearen ereduari jarraituz. Ondoren, Medikuntza gehitu zen, non Euskal Herrian jardun zuten titular ugari graduatu ziren, eta 1569an Juarez doktore-bisitariaren aginduz ezabatu zen.

Fundatzailea Valladoliden 1548an hil zen, bere obra handia erabat amaituta utzi baino lehen, baina urte bereko urtarrilaren 25ean, hiri berean, berriro eman zien testamentuan ardura hori Miguel Muñoz, Cuencako apezpiku eta Kantzelaritzako presidenteari, eta Mercado de Peñalosa eta Sancho López de Otalora lizentziatuei. Horretarako, Ikastetxearen zuzendaritza hoberenerako egokiagoak izango ziren konstituzioen bolumena osatzeko agindu zen, Salamancako San Bartolome eta Valladolideko Santa Cruz ikastetxeetakoen gidaritzapean. Ikastetxeak Errege Kontseilua igaro eta hurrengo urtean aurkeztu zituen haren eraikuntzaren pontifize-buldak, eta auzitegi goren horrek horiek erabiltzeko baimena eman bazuen ere, muga batekin izan zen: jurisdikzio sekularrean eraginik ez izatea, eta gainerako guztian Cuenca, Sevilla eta Toledoko unibertsitateetan bezala arautzea. Rodrigo de Mercadoren testamentugileek, bere aldetik, honen enkargua betez, 1552. urtean laurogeita zazpi konstituzioko kidego bat antolatu zuten. Horien bidez, Ikastetxea ez ezik, Ikastetxeari atxikitako Unibertsitatea ere arautu zen, eta errektoreari eta ikasleei bidali zizkieten unean-unean bete zitzaten, zinpean agindu zuten bezala. Konstituzio horiek 1569an berritu zituen Errege Kontseiluko Hernado Juarez de Toledo doktoreak, Erregeak horretarako mandatua emanda, Ikastetxearen patroi gisa. Era berean ukitu zituen 1571n Errege Kontseiluak, eta 1589an Diego Arellano Zapatak, Coriako eliza santuko doktore kalonjeak. 1590ean Estatutuak bildu eta berritu ziren.

Unibertsitarioa araudi ia monastikoaren mende zegoen, salbu eta ostatu berezietan egoten bazen, estu-estu zainduta. Ikastetxeko kide izateko hautagaia kaparea izan behar zen, eta hasiera batean, pobrea. Deskribapen horiek gorabehera, hala ere, abizen ozeneko ikasleak izan ziren, eta ikasleen gaztetasunari zegozkion istilu eta zalapartak ezagutu ziren. Garai horretan, Garibay eta Zamalloa historialaria izan zen bertako ikasle ospetsuenetako bat. Urte horietan, ehundaka ikasle matrikulatu ziren, eta XVII. mendearen erdialdean 200era jaitsi ziren. Halaber, 1606an Teologiako 3 eta Jurisprudentziako 4 katedrak murriztu ziren. Mende honen erdialdean Teologia eta Arteak ere ezabatu ziren. Mende honen bigarren herenean, San Esteban Ikastetxe Txikiko Unibertsitateko erakundeak, 1695 arte iraun zuten jesuita banaren ardurapean zeuden 4 katedrekin, erakunde hau ekonomikoki mantentzen lagundu zuen, bere bizitza oso prekarioa izan baitzen beti. Bereziki onak izan ziren Alcalá de Henareseko Unibertsitatearekin izandako harremanak, bertan onartu baitziren gradu handiagoak azterketarik gabe.