Kontzeptua

Ospitaleak. Arkitektura

Aro Garaikidean tipologia honetan, beste gehienetan bezala, ez zen bakarrik aldaketa estilistiko edo estetikoa eman. Lehenik ilustrazioa eta geroago liberalismoaren ideien eraginez, tipologia honek lehenik eta behin iraultza higienista jasan zuen, eraikina espazio bakar batean antolatu beharrean pabiloi isolatuetan antolatzen hasi baitziren. Horrela gaixo motak eta funtzio desberdinak hobekiago banatu eta antolatzen zituzten, hasieran orrazi formako oinplanoan, aireztapena eta eguzkia nabarmenki bilatuz. Eredu horri jarraituz gauzatu ziren XVIII. mendearen amaieran eta XIX. mendearen hasieran neoklasizismoa garaiko lehen ospitaleak. Oraindik hirien kanpoaldean eraiki zituzten eta estiloz soilak, xumeak eta sinpleak ziren, garai klasikoan oinarrituta.

XIX. mendearen amaieran pabiloiaren kontzeptua garatu zen eta zuzenean pabiloidun ospitalearen eredua sortuko da, orrazi oin-plantaren araberako atala osatuz. Bertan, administraziorako pabiloia sarreran kokatzen zen. Berau abiapuntutzat hartuta, gainontzekoak -bakoitza funtzio zehatz bat burutzeko, esaterako, gaixoak hartzeko eta bestelako hainbat eginkizun kudeatzeko- kaperaren inguruko lorategi moduko espazioan antolatzen ziren: Gehienetan isolatutako pabiloien disfuntzionaltasuna konpontzeko lurpeko pasabideak ere egiten ziren. Eredu horrekin aireztapena eta eguzkiaren eraginak handitu eta hobetzeaz gain, hiri berrien behar demografikoetara eraikina hobekiago moldatzea bilatzen zen, lorategi ereduarekin eta pabiloi eskemarekin eraikin gehiago egiteko aukera baitzegoen. Estiloari so eginez, eraikin multzo horiek eklektizismoaren eraginpean altxatu ziren, eta zenbait kasutan ere modernismoan inspirazio iturria aurkituz.

Hala ere, XX. mendearen hasierarekin, eta bereziki funtzionalismoa eta arrazionalismoaren agerpenarekin, berriro bloke eraikuntza berreskuratu zen eta ondorioz solairuetan antolatutako ospitaleak berriro azaltzen hasi ziren. Oraingo honetan, aireztapena eta eguzkiaren eragin baikorrei muzin egin gabe, ospitale eraikin berri hauek paisaiarekiko eta klimarekiko leku berezietan kokatzen ziren, gaixoen bizi baldintza hoberenak bilatu nahian. Baina XX. mendearen erditik hona bloke eraikuntza hauek handituz joan ziren eta auzoetan bihurtu dira hiri handien barnealdean; batzuetan bloke multzo batez osatuta, bestetan eraikin gutxi baina erraldoiez bilduta, egun ospitaleak bereziki funtzionaltasunari erreparatzen diote, eta beste alderdi guztiak -paisaia, lorategia edo aireztapenaren kontzeptuak- baztertu egin dira teknika eta teknologiaren menpe ipiniz eraikin berriak.