Mexikoko estatua, gaur egun, Durango. Francisco de Ibarrak konkistatu eta kolonizatu zuen, 98.470 m2-ko azalera du eta 919.000 biztanle. Horietatik 137.000 Durango bizi dira. Lehenengo Nueva Vizcaya askoz zabalagoa zen, Chihuahua barne. Hiriburua 1.892 metroko altitudean dago, Cerro Mercado muinoaren oinean. Francisco de Ibarra Nueva Españara (“Espainia Berria”) joan zen Diego de Ibarraren, bere osaba eta Zacatescaseko fundatzaileetako bat, babespean. "Diego de Ibarra jaun bizkaitarra oso boteretsua zen ondasun kontuetan eta Santiagoko anaidiaren zaldun", dio Fray Juan de Torquemadak Los veintiún rituales y Monarquía Indiana idazlanean. Lan honek hiru liburuki ditu. Lehena, Espainia Berriko erresumei, jatorriari eta ohiturei buruzkoa; bigarrenak ohitura zaharrak indiarrenekin alderatzen ditu; eta hirugarrena Elizaren kontuei dagokie. 1609 eta 1613 artean idatzitako lan hau 1615ean Sevillan argitaratu zen.
Francisco de Ibarra 1539an Eibarren jaio zen eta 1575ean, Chiametlan, Mexikon, hil zen. 1554an ekin zion esploratzeari. Urte horretatik 1563ra bitartean mineraletan aberatsak ziren lurralde zabalak zeharkatu zituen Zacatecas eta Chihuahua artean. 1562. urtean Adelantado y Capitán General de Nueva Vizcayako (“Bizkaia Berriko Aurreratua eta Jeneral Gorena”) izendatu zuten, eta hurrengo urtean lurraldea konkistatzen eta kolonizatzen hasi zen, bertan Durango eta Madre de Dios hiriak sortu zituen. Zilarraren ekoizpenerako eta abeltzaintzako estantziak sortu zituen. Behi- eta zaldi-azienda garatu zuen.
Durangoko fundazioa horrela garatu zen: Pacheco kapitainari herri baten sorrera eskatu ondoren, behi, behor, ardi, arto eta munizio ugari eman zizkion, bere kontura. Fundazioa 1563an sortu zen. Pachecok Guadiana izena eman zion, baina Ibarrak Durango bezala eratu zuen eta Guadiana izena hiria kokatuta zegoen bailararentzat geratu zen. Lurrak berdintasunez banatu zituen, eta berarentzat bazkaleku bakarra gorde zuen azienda nagusiarentzat eta bi orube baratze eta ehun lantegi baterako. Aviñoko zilar meategia ustiatu nahi zuten guztientzat utzi zuen, Durangon bizitzeko baldintza bakarrarekin. Espainiako lehen biztanleak 14 izan ziren. Hiria 1616an 25.000 indiarrek erasotu zuten, baina kolonoek atzera bota zituzten. Indigenen erasoek XIX. mendearen erdialdera arte iraun zuten. Bere ekonomiaren gorakadak Monetaren Etxea sortzera bultzatu zuen.
Ez zuen mugimendu independentistarekin bat egin eta Durango Negrete jeneralak hartu zuen 1821ean. Lurraldea Estatu bihurtu zen 1824an. Lehen gobernua liberala izan zen. 1864an Maximiliano enperadorearen frantsesen esku erori zen. 1866an errepublikanoek kapitala berreskuratu zuten, eta Benito Juárezek bere gobernua ezarri zuen denbora laburrerako. 1910ean Maderoren iraultzarekin bat egin zuen. Estatu honetan náhuatl indiarrak, zakatekak eta tepeguanak bizi dira, eta 12.000 tepehuan inguru geratzen dira. Bizkaiko jaurerriaren armarria erabili zuen.
--
Jatorrizko testua: Mariano ESTORNÉS LASA
Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua