Kontzeptua

Martzak

Urteroko egutegiaren baitan, neguaren amaieran eta udaberriaren hasieran oso ezberdinak diren bi urtaro horien arteko lotura sustatzen duten hainbat jarduera eta ospakizun daude. Tradizioak eta Naturak ezarritako testuinguruetan kokatzen gaituzten diru-biltzeak eta abestiak.

Gaztelaniako erromantze-bildumaren barruan "Martzek" toki garrantzitsua dute, nahiz eta geografikoki esparru oso zabala ez hartu. Are gehiago, garrantzia interpretatutako letren kategorian dago. Era berean, inauterietako izaera eman diote, festa horien garaitik gertu ospatzen baitira, baina pixkanaka, denboraren poderioz, XX. mendearen erdialdean zuten ospakizun maila galtzen joan dira.

Festa hau Burgosko probintziako parte garrantzitsuan, ia Kantabria guztian, Palentziako iparraldean eta Bizkaiko mendebaldean, zehazki Enkarterrian (Lanestosa hiribilduan eta Karrantza Bailaran), ospatzen zen.

Hurbiltasun geografikoagatik, Kantabriako Soba Bailarako ospakizunak aspaldiko garaietako egitura mantentzen du, martxoaren 1ean ikus dezakegun diru-biltzean oinarrituta dagoena. Beste lekuetan otsailaren 28an izaten da.

"Martzero" edo "martzanteen" taldeetako kideek ardi-larruak, gerriaren inguruan eta galtzarbe-uhalean zintzarriak eta, kasu batzuetan, kolorezko zintak dituzten txanoak janzten dituztela, oinez edo autoz herrixka txikietan zehar joaten dira, etxe edota etxe-talde bakoitzera iristerakoan zintzarriak behin eta berriz joz. Etxeetako bizilagunak ateratzerakoan, taldeko kideak abesten hasten dira eta, batzuetan, bertsotan luze aritzen dira.

Hau ez da Karrantza edo Lanestosako kasua, festa hori ospatzeko ezarritako egunetan egiten zen moduari dagokionez behintzat, praktika ahaztuta baitzegoen. Pixkanaka galtzen joan zenean, gutxi gorabehera XX. mendearen bukaeran erabat galdu arte, taldeak 5 eta 15 pertsona artekoak edo gehiagokoak ziren, kopurua beti berbera ez izanda, eta bakoitza bere herrian zehar ibiltzen zen. Karrantzan herria osatzen duten auzo edo inguru bakoitzari herri deitzen zioten.

Segizioan "zarramaskero" batek parte hartzen zuen, horrela deitua hainbat koloreko zintekin edo paperekin apaindutako "zarramasko" edo gorosti-sorta bat zeramalako. Ezkerreko sorbaldatik gerriaren eskuineko aldera kanpaitxoak, kaskabiloak eta ezkilak zintzilik zituen zingila bat zeraman.

Aipatutako taldeak egindako esfortzuaren ordainetan, etxeetako bizilagunek etxeko produktuak eta txerri-hilketako jakiak eskaintzen zizkioten: arrautzak, txorizoak, urdaia, txintxortak edo odolkiak. Diru pixka bat ere bai. Hartutakoa saski batean sartu eta eramaten zuten.