Mendiak

ARALARKO MALLOAK

Aralarrerako sarbideak Malloetatik. Astunaldeko lepotik, Azkaratetik, Araitz bailaran (Nafarroa), elizatik bide on batetik ibiliz eta menditik eroritako arroka handiak alboan utziz. Oinetik buelta eman, Uztegiko eta Gaintzako bideak biltzen diren zelai batzuetara iritsi arte. Sigi-saga bide horretatik, Oakorri eta Artubi edo Ardigain mendi-hegaletan gora aldapa gogorra gainditzen da. Gorospeagako eta Largoako iturburuetatik igaroko da Astunaldeko lepora iritsi baino lehen.

Intzatik, Barazailgo lepotik. Muino batetik larreen arteko bidea borda bateraino. Ondoren, bidexka terrazak eskalatuz doa. Instalatutako kableen ondotik pasatzen da, belar-sortak beheraino jaisteko. Gero, emari handiko iturburua arrokatik gertu. Pagadia eta harritza. Bidea Irumugarrieta eta Aldaon gailurren artetik igotzen da.

Errazkinetik, Langa Balutatik. Araiz eta Beteluko jendeak  San Migelera joateko gehien erabiltzen zuen bidea zen, Malloetako baxuena eta erosoena baita. Errazkin herritik (Nafarroa) goiko aldetik joanez. Aldapa handia batek larre garaietara eramaten du, eta bertan bira luze bat deskribatzen du. Iturburu oparo baten ondotik pasatzen da, eta “muga”-ra iristen da, muino honi ematen zaion izena.

Baraibarretik (Nafarroa) Langa-Baluta. Herri honetako elizaren eta frontoiaren artean, "usategi-bidea" hartzen da Soan ateraino, alanbre hesi batean. Eskuinetik jarraitzen da, muino batzuk gainditzen dituen heskaia inguratuz, Telleriako bordara iristen da eta, gero, «ehiztarien» bordara. Malloen gaineko ikuspegi bikaina. Hasieratik 25 minutura, Langa Balutara iristen da. Hemen bat egiten du Errazkinetik igotzen den bidearekin. Pagaditik zehar, landa lauraino Artxueta ikusi arte.

Malloetatik hurbil dauden belardietan, azalera handi samarrean zabaltzen dira, eta goi-ordoki gisa deskribatu den eremua osatzen dute. Udan, azienda ugarik bazkatzen dute, batez ere ardiek eta zaldiek.

Aralar osorako sarbide nagusiak, lehenik, Lekunberri-Baraibar-Guardetxe-San Miguel eta Huarte Arakilekoak dira; ondoren, Madotzeko bide zaharrak (Nafarroa). eta Amezketakoak (Gip. ), meategietatik.