Lexikoa

MAKETOA

"Maketo" apelatiboa Somorrostron duela jatorria esaten da, eta "makutua" bizkaitar hitzaren eratorpena da, bilgarria esan nahi duena. Arana Goirik dioenez (Obra osoak, or. 1 .168), bigarren karlistaldiaren aurretik eremu zehatz batean erabiltzen zen, "Galdakaotik Portugaletera eta Mungiatik Balmasedaraino". Euskal Herrian bertan jaiotako meatzariek  "makutuak" deitzen zioten Bizkaiko meatzaldera lan egitera etorri zen jende-oldeari. Hitz horren bidez, “bilgarriarenak” edo etxea bizkarrean zekartenak adierazi nahi zuten guztiek “fardela” sorbaldan baitzekarten. Bizkaian nahiko ezaguna den bertsio honek gogora ekartzen du Argentinako Errepublikan egiten den antzeko esanahi aldaketa. Han "lingiera"  deitzen zaie eskaleei eta langabeei etorkin italiarrek eramaten zuten "lingiera" edo arropa fardelarengatik. Askotan gauza eta eramailea nahasi egiten dira; eta hori ere gerta zitekeen "maketoarekin", bizkaitar bertsioaren arabera. Gero hitza Gipuzkoara pasatu zen, beste hainbat hitzekin gertatu den bezala: jebo, txirene, sinsorgo...

Beste batzuek identitate kontzeptuala ezartzen dute  Atenaseko "metekoaren" eta Euskal Herriko "maketoaren" artean dagoen antzekotasun harriarengatik. Gaur egun oraindik Torrelavegan gaztelarrak izendatzeko erabiltzen den terminoak “ahaidetasun bat izan dezake jatorri ezezaguneko, “baina, ia ziur, prerromatarra ipar-mendebaldeko “magüeto” hitzarekin,", Corominasek bere Diccionario Crítica Etimológico de la Lengua Castellana liburuan duen arrazoibidearen arabera. III, L-RE, Madril, 1954, 191. Esanahia adiera mespretxuzko izatetik hurbil ibiliko litzateke: “zakarra”, “ergela”.

Jatorrizko testua: Ainhoa AROZAMENA AYALA

Itzulpena: Elia itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua